qog’ozdan tayyorlanganligi, shriftlarning oson o’qiladiganligini ta’minlaydi. Ya’ni bu yerda biz
faqat axborotni uzatish jarayoni to’g’risida bosh qotiramiz va unda nima yozilganligi bizni
Bu ma’noda pavilyon tartib raqamlari, ishtirokchilar nomlari, tadbirning bo’lish vaqti kabilar mos
6
Pragmatik adekvatlik taklifnomadagi ma’lumotlarning foydaliligi bilan aniqlanadi. Ya’ni,
taklifnomadan foydalanib, kerakli ko’rgazma zalini tez va vaqtida topa olsangiz - o’z vaqtingizni
tejagan va asablaringizni asragan bo’lasiz.
Ma’lumot yoki axborot tarixan moddiy va ma’naviy boyliklar qatoridagi qadriyatlardan bo’lib
kelgan. Tinch hayot davrida xom-ashyoni qayta ishlash, inshootlarni puxta qilib yaratish, tabiat
injiqliklariga bardosh bera olishga doir tajriba xulosalari yozma yoki og’izdan-og’izga ko’chuvchi
ma’lumot, oila, qabila va millat-elatlarni mavqeini belgilovchi manba va boylik sifatida qadrlangan.
Urush yoki tahlikali kunlarda esa dushman qurolli kuchlari, rejalari, mudofaa imkoniyatlari
haqidagi ma’lumot hayot-mamot masalasi bo’lgan. Shu bois ma’lumotga nisbatan har doim uni
saqlash, tezkorlikda uzatish va to’g’ri tahlil qilish kabi masalalar dolzarb bo’lib kelgan. Masalan,
ma’lumotni qulay va ishonchli saqlash maqsadida qog’oz ixtiro qilingan, tezkorlikda va ta’sirchan
uzatish uchun telegraf telefon, radio, televideniye ixtiro qilingan. To’g’ri va tezkor tarzda katta
hajmdagi ma’lumotni qayta ishlash maqsadida esa kompyuter ixtiro qilingan deyish mumkin.
Ishlab chiqarish kuchlari imkoniyatlari hamda fan-texnika yuqori cho’qqilarga ko’tarilgan
zamonida ham ma’lumot yoki axborot o’ta muhim ahamiyatga ega tovar sifatida namoyon bo’ladi.
Endi yangi ma’lumot yoki bilimlarni yaratuvchi bir qator mutaxassisliklar mavjudki, muayyan
shaxs, tashkilot, tarmoq hatto davlatlar taqdiri va salohiyati ulardan o’z vaqtida olingan sifatli
ma’lumotlarga bog’liq desak mubolag’a bo’lmaydi. Bu mutaxassislarni kuch-qudrati bir tomondan
o’z sohalaridagi yuqori malakasi bilan belgilansa, ikkinchi tomondan hisoblash mashinalari
(kompyuterlar) zamonaviy informatsion texnologiyalarni o’zlashtirganliklarida namoyon bo’ladi.
Haqiqatan ham kompyuter, aniqrog’i u va unga ulanadigan nihoyatda va uning imkoniyatlarini
kengaytiradigan yordamchi qurilmalar majmuasi, quyidagi tizimga ko’ra ma’lumotni qayta ishlaydi:
axborot-kompyuter-axborot.
Ko’p hollarda kompyuterga kiritiladigan axborot bilimlar yoki ma’lumotlar bazasi sifatida
namoyon bo’ladi, unda hosil qilingan axborot esa o’z iste’molchisiga ega bo’lgan yuqori baholarga
ega tovar sifatida qadrlanadi.
Xulosa qilib aytganda, bir tomondan eng xaridorgir tovar yangi ma’lumotni yaratish, qayta
ishlash va uzatish bo’yicha bilim va ko’nikmalarga ega bo’lib yetishish, talablarga bo’lgan
mutaxassislarni shakllantirish bo’lsa, ikkinchi tomondan bu maqsadga erishishda ularga
murabbiylikni va sharoitlarni ta’minlash olimlarning vazifasidir.
Kompyuterlar imkoniyatlari takomillashuvi hamda ishlab chiqarish va hayotni turli sohalariga
intensiv tarzda kirib borishi mos fan sohasini informatika fani predmetini bir necha bor tubdan
yangilanishiga olib kelgan. Hozirgi kunda kompyuter va unga mos dasturviy ta’minot bazasi
imkoniyatlari bu fanni o’qitishda har bir soha mutaxassislariga muayyan bilim va ko’nikmalar
majmuasini belgilash imkonini beradi va taqozo qiladi. Bu yo’sindagi majburiylik; kompyuter unga
ulanadigan qurilmalar majmuasi hamda mavjud amaliy dastur katta bo’lgani uchun bir kishi
7
tomonidan to’laqonli o’zlashtirilishi nihoyatda mos bilimlar juda mushkul masala ekanligidan kelib
chiqadi. Shu bois biz informatika fani dastursini mutaxassisliklarga ko’ra uch turga ajratishni taklif
etamiz: fizika-matematika, mexaniqa va muhandislik kasblari, tabiiy fanlar, jumladan tibbiyot va
iqtisodiyot fanlari hamda gumanitar fanlar uchun alohida.
Informatsiya, axborot yoki ma‘lumot kabi tushunchalar bizga kundalik hayotimizda tanish
bo‘lishiga qaramasdan, informatsiya tushunchasining qat‘iy ta‘rifi mavjud emas. Biror o‘rganilayotgan
jonli yoki jonsiz ob‘ekt to‘g‘risidagi yig‘ilgan og‘zaki, yozma (matn, jadval, rasm-chizma, sxema) yoki
boshqa turli ko‘rinishdagi ma‘lumotlar (axborotlar) yoki berilgan to‘plamni, biz odatda informatsiya
deb qabul qilamiz. XX asr o‘rtalariga kelib, bu tushuncha keng ma‘noda tushuniladigan
«Informatsiya» so‘ziga aylandi. Informatsiya so‘zi bilan, planetalar bo‘ylab jo‘natiladigan signallardan
tortib, to o‘simlik va hayvonot olami va hattoki, inson organizmining eng kichik tuzilmalari ─
genlarida saqlanadigan ma‘lumotlar ham ifodalanadi. Lekin, har qanday ma‘lumotlar to‘plami ob‘ekt
to‘g‘risida aniq ma‘lumot bermaydi va shu bilan birgalikda yig‘ilgan ma‘lumotni tahlil qilish uchun
maxsus usullar va texnik qurilmalar zarur bo‘lishi ham mumkin.
Informatsiya bu bizni o‘rab turgan moddiy olamning ob‘ektlari, voqea-hodisalari, jarayonlar va
ularning o‘zaro ta‘siri, rivojlanishi va hakazolar haqidagi ma‘lumotlar to‘plamining inson tomonidan,
uning sezish organlari yoki yordamchi texnik vositalar yordamida anglanishi, o‘rganilishi natijasida
hosil bo‘lgan xulosa va ma‘lumotlardir. Informatsiya odatda uzluksiz (analog) va raqamli (diskret)
ko‘rinishlarda bo‘ladi. Uzluksiz informatsiyaga misol sifatida odam tovushini, musiqa asarini, raqamli
signalga esa, 0 va 1 sonlar kombinatsiyalari orqali ifodalangan uzlukli ma‘lumotlarni keltirish mumkin.
Hozirgi kunga kelib, «Informatsion texnologiyalar» informatika fanining ajralmas bir qismi
bo‘lib, u inson faoliyatining turli sohalarida uchraydigan informatsiyalarni, apparat-dastur vositalari va
usullari yordamida qayta ishlash kabi vazifalarni bajarishga mo‘ljallangan. Bu ta‘rifdan ko‘rinib
turibdiki, informatika va informatsion texnologiyalar tushunchalari bir-biriga juda yaqin.
Axborot inson uchun - bilimdir.
Inson o‘z bilimi orqali axborot bilan nima qilar ekan?
Do'stlaringiz bilan baham: 
