Mavzu: Zoologiya fani va uning vazifalari. Hayvonlarning xilma-xilligi va ahamiyati. 1 §

Ko'payishi va rivojlanishi. Sudralib yuruvchilarning tuxumi urg'ochisi jinsiy yo'lida urug'lanadi. Erkagining spermatozoidlari urg'ochisining kloakasiga tushadi. Sudralib yuruvchilarda boshqa haqiqiy quruqlikda yashovchi hayvonlar singari ichki urug'-lanish sodir bo'ladi.
Urg'ochi kaltakesak 5 dan 15 tagacha urug'langan tuxumlarini oftob tushib turadigan joyga qo'yadi. Tuxumlar tuproqqa yuzaroq qilib ko'mib qo'yiladi. Tuxumlar ancha yirik va sariqligi ko'p bo'lib, sirti qalin po'choq bilan qoplangan. Po'choq tuxumni qurib qolishdan saqlaydi. Tuxumning sariqligi rivojlanayotgan murtak uchun oziq hisoblanadi. Kaltakesak tuxumidan voyaga yetgan hayvonga o'xshaydigan kichik kaltakesak chiqadi.
Regeneratsiyasi. Agar yirtqich hayvon kaltakesak dumidan tutib oladigan bo'lsa, u dumining bir qismini tashlab, qochib qoladi. Uzilib qolgan dum birmuncha vaqt qimirlab turadi. Bu hodisa dum umurtqalaridan birining o'rtasidan sinishi natijasida yuz beradi. Keyinroq dum yana qaytadan o'sib chiqadi, ya'ni re­generatsiya sodir bo'ladi.
Ildam kaltakesakning boshi harakatchan, ko'zida yuqori va pastki qo-voqdan tashqari pirpiraydigan uchinchi qovog'i ham rivojlangan. Qulog'i ichki, o'rta va tashqi bo'limlardan iborat. Ayri tili tuyg'u vazifasini bajaradi. Terisi muguz tangachalar bilan qoplangan, tullab o'sadi. Kal­takesakning oyoqlari tanasiga ikki yon tomondan birikkanligi tufayli harakatlanganida qorni yerda sudraladi. Qovurg'alari va ko'krak qafasi rivojlangan, o'pka orqali nafas oladi. Yuragi uch kamerali, lekin qorin-chasida yarim to'siq bo'ladi. Kaltakesaklar uchun ichki urug'lanish xos. Ularning tuxumi ancha yirik, sirtdan qalin po'choq bilan qoplangan, sariqligi ko'p bo'ladi.
Mustahkamlash:

1. 
   Kaltakesak tanasi qanday tuzilgan?
   
2. 
   Kaltakesakning qaysi sezgi organlari rivojlangan?
   
3. 
   Kaltakesak tuzilishi qaysi xususiyatlari baqadan farq qiladi?
   
4. 
   Kaltakesak tuxumi qanday urug'lanadi?
   
5. 
   Kaltakesaklar qanday rivojlanadi va o'sadi?
   
6. 
   Regeneratsiya qanday sodir bo'ladi?