Mavzu: zilzila va uning turlari. Seysmik tumanlarda qurilish ishlarini olib borish

---

MAVZU:ZILZILA VA UNING TURLARI. SEYSMIK TUMANLARDA 
QURILISH ISHLARINI OLIB BORISH. 
Reja: 
1.Zilzilaning turlari. 
2.Zilzilaga qarshi chora- tadbirlar. 
Tayanch so’z va iboralar:
zilzila, denudatsion zilzila, vulqon zilzilalari, tektonik 
zilzila, giposentr 
Seysmik hodisa.
Tog’ jinslarini turli ta’sirlar natijasida tebranishiga zilzila 
deyiladi. Yer yuzasida zilzi natijasida sodir bo’ladigan o’zgarishlar yig’indisiga 
seysmik xodisa deyiladi. Har yili yer shari bo’yicha bit necha ming zilzila bo’lib 
turadi. Ularning yuztasi kuchli zilzila hisoblanadi. 
Zilzilalar 
hosil bo’lishiga
qarab 3 turga bo’linadi. 
1) 
Denudatsion zilzila
- tabiatda ro’y beradigan 
turli hodisalar (o’pirilishlar, ko’chki, ag’darma va 
hakoza) natijada ro’y beradi. Bunday zilzilaning 
kuchi o’sha hodisaning hajmiga bog’liqdir. 
2) 
Vulqon zilzilalari
- vulqon otilishida yer 
qobig’ini yorib chiqadi, natijada o’sha joyda 
tebranishi hosil bo’ladi. Ularning tarqalish o’sha 
hududning o’zida bo’ladi. 
3) 
Tektonik zilzila
- tektonik harakatlar natijasuda sodir bo’ladi. Bu zilzila eng 
kuchli bo’lib, tarqalish masofasi katta
Zilzila hosil bo’ladigan yer qobig’idagi o’chog’i 
giposentr
deyiladi.
Epitsentr 
25-50 km 
Gipotsenr 

---

Uning yer yuzasigi aksi 
episentr
deyiladiYer qimirlash 12 ballik shkalada 
o’lchanadi. Yer qimirlash natijasida seysmik to’lqinlar tarqaladi. 
Seysmik 
to’lqinlar 3 turga
bo’linadi: 
1. Bo’ylama to’lqinlar
– bular tog’ jinslauni yetish bo’yicha tarqaladi va uning 
jaddaligi tog’ jinslarining turiga zichligiga bog’liqdir. Masalan : granit va shunga 
o’xshash tog’ jinsdan bo’ylama to’lqinning o’tish tezligi- 5000-7000m/s 
oxaktoshdan va shunga o’xshash tog’ inslaridan 2000-3000 m/s, lyoss 1500 m/s, 
xavodan 300 m/s, suvdan 1500 m/s o’tadi.