Мавзу: Ўзбек халқ эртаклари асосида майда пластик композициялар яратиш

§. Chervyak va chervyak g‘ildiragi

Siiindrik (7.28-shakl, a) yoki goloboidli (7.28-shakl,b) sirtda vintli tishlar o‘yilgan (qirqilgan) shestemyaga chervyak deyiladi. Siiindrik sirtga vintli tishlar o‘yilgan shestemyaga siiindrik chervyak deb aytiladi.
Chervyak o‘ramlarining vintli tishlarining cho‘qqisiga urinma bo‘lgan silindrga cho‘qqilar silindri; tubiga urinma bo‘lgansilindrga tublar silin- dri; boshlang‘ich aylanasiga urinma bo‘lgan silindrgaboshlang‘ich silindr deyiladi. Chervyakning o‘q kesimi (chervyak о‘qidan o‘tuvchi tekislik bilan kesganda hosil boMgan o‘ramning profili) shakliga qarab siiindrik chervyaklar Arximed, evolventa va konvolyuta chervyaklarga bo‘linadi. Arximed chervyagi yasalishi od-diy boMganligi sababli keng tarqalgan. Uningo‘ramiprofili tengyonli trapetsiya shaklida bo‘lib, yon tomonining qiyalik burchagi a = 20° (7.28-shakl, a va 7.29-shakl).

t




Chervyak elementi rezba elementiga o‘x- shaydi. Vint chizig‘ining yo‘nalishiga qarab o‘naqay va chapaqay chervyaklarga, kirimlar soniga qarab bir kirimli, ikki kirimli vako‘p kir­imli chervyaklarga bo‘linadi.
C hervyak g‘ildiragi sil­indrik tishli g‘ildirak bilan bir xil tuzilishgaegabo‘lib, faqat tishining shakli va ayrim parametrlari: gMldirak eni (b₂ <

0. 
   75d_al), gupchak uzunligi (e_G2=l,5d_v,)ning oMchamlari bilanfarqqiladi.Bun- dantashqari bunda bir parametrko‘p ya’ni chervyak g‘ildiragi tishi cho‘qqisining eng katta aylanasi diametri (gMldirakning tashqi diametri) (d_H=d₂+3m)nomli elementi bor. GMldirak maxsus shakldagi qiyshiq tishlardan iborat.
   

12. 
    §. Chervyak va chervyak g‘ildiragi chizmasi
    

Chervyak o‘ramlari va chervyak gMldiragining tishlari ham chizmada GOST 2406-96ga muvofiq shartli tasvirlanadi. Ularning ish chizmalarini bajarish qoidalari GOST 2.406-96 va GOST 2.407-96 da berilgan.
Chervyakning boshlangMch silindri yasovchisi bo‘ylab qo‘shni profillam- ing mos nuqtalari orasidagi oMchangan masofa o‘q bo‘ylab qadam deyiladi va P harfi bilan belgilanadi (7.28 -shakl). Р/n nisbatga chervyakning o‘q moduli deb aytiladi va m harfi bilan belgilanadi:
m = R/ я .
Modulning qiymati GOST 19672-96ga mos kelishi kerak.
Chervyakning tish balandligi h,, tish boshi balandligi- h tish oyogM balandligini-h" _|? chervyakning boshlangMch silindri (aylanasi) diametri- ni-d,, chervyak o‘ramlari sonini- Z,, boMuvchi silindr bo‘yicha vint chizig⁴iChervyak diametrik koeffltsientining modulga bog‘liqligi