Mavzu: Zamonaviy ta’lim paradigmalariga nimalar kiradi

Texnokratik paradigma
Ilmiy-texnik, Texnokratik paradigmaning asosiy maqsadi amaliyotni takomillashtirishasosida ta’lim oluvchilarga “aniq”ilmiy bilimlarni berish va ularning o’zlashtirishini ta’minlashdir.Bilim kuchdir,shu bois shaxs qimmati unig o’rganish,bilim olish,imkoniyatlari bilan belgilanadi.Shaxs muayyan (o’rtacha,standartlashtirilgan)bilim yoki xulq-atvor egasi bo’lsagina qadriyat sifatida e’tirof etiladi degan g’oya ushbu paradigmaning asosini tashkil etadi.
Texnokratik paradigma sharoitida o’quv-tarbiya jarayonining istalgan natijasi”ha-yo’q”,”biladi-bilmaydi”,”tarbiyali-tarbiyasiz”,”egalangan-egalanmagan” tizimida baholanishi mumkin.
So’ngi yillarda noinstitutsional paradigma rivojlana boshladi.U ta’limni ijtimoiy insititutlar,ya’ni,maktab va oliy ta’lim muassasalaridan tashqari tashkil etish g’oyasini ilgari suradi.
Bu ta’lim “tabiatda”-Internet-“ochiq maktablar”-komputerlar vositasida ta’lim dasturlariga (masofadan o’qitish)muvofiq o’qitish samarali deya hisoblaydi.
Gumanistik (fenomenologik) paradigma
shaxs, ijtimoiy munosabatlar subyekti sifatida o’ziga xos rivojlanish imkoniyatlari bor. Ular bolani rivojlantirish maqsadida uni shaxslararo munosabatlar jarayoniga yo’naltiradi. Ta’limning fenomenologik (fenomen yunoncha «phainomenon» — hisoblangan, ya’ni, mashhur, alohida nodir odam) o’quvchilarning individual-psixologik xususiyatlarini hisobga olib, ularning talab va qiziqishlariga hurmat bilan munosabatda bo’lishni o’rgatadi. Uning vakillari o’quvchini nodir shaxs deb ataydilar. Gumanistik paradigma doirasida faoliyat olib boruvchi har bir ta’lim tizimi ijodiy rivojlanadi va o’quvchi hamda o’qituvchining erkinligi va ijodkorligini belgilaydi.
Ezoterik paradigma (yunoncha «esoterikos» ichki, sirli, yashirin, faqatgina biluvchilar uchun mo’ljallangan insonning dunyo bilan o’zaro aloqalari yuksak darajalarini aks ettiradi). Modelning mohiyati haqiqat abadiy va o’zgarmas, doimiy ekanligini ta’kidlashdan iborat. Paradigma tarafdorlari haqiqatni bilib bo’lmasligi, unga faqatgina fahmlash asosida erishish mumkinligini ta’kidlaydilar. Pedagogik faoliyatning oliy maqsadi koinot bilan muloqot, o’quvchining tabiiy kuchlarini ozod etish va rivojlantirishdan iborat. Shu bilan biiga, o’qituvchining himoyalash vazifasi muhimdir, u o’quvchining mavjud imkoniyatlarini uni ma’naviy, jismoniy, psixik jihatdan rivojlantirishga yo’naltiradi.
Ilmiy-texnik, texnokratik paradigmaning asosiy maqsadi amaliyotni takomillashtirish asosida ta’lim oluvchilarga «aniq» ilmiy bilimlarni berish va ularning o’zlashtirilishini ta’minlashdir. Bilim kuchdir, shu bois shaxs qimmati uning o’rganish, bilim olish,
imkoniyatlari bilan belgilanadi. Shaxs muayyan (o’rtacha, standartlashtirilgan) bilim yokixulq-atvor egasi bo’lsagina qadriyat sifatida e’tirof etiladi degan g’oya ushbu paradigmaning asosini tashkil etadi.
So’nggi yillarda noinstitutsional paradigma rivojlana boshladi. U ta’limni ijtimoiy institutlar, ya’ni, maktab va oliy ta’lim muassasalaridan tashqarida tashkil etish g’oyasini ilgari suradi. Bu ta’lim «tabiatda» — Internet, «ochiq maktablar» — komputerlar vositasida ta’lim dasturlariga (masofadan o’qitish) muvofiq o’qitish samarali deya hisoblaydi.
Xulosa
Ta’lim jarayonida muvaffaqiyatlarga faqat bilim berishda o’quvchi - talabaning o’ziga xos shaxsiy xususiyatlarini hisobga olganda erishish mumkin. Shuning uchun o’qituvchilarda bolalar psixologiyasiga oid bilimlar yetarli bo’lishi lozim. Sinf o’quvchilar jamoasiga xos umumiy xususiyatlar va har qaysi o’quvchiga tegishli xususiyatlar ta’limning har bir bosqichida e’tiborga olinishi kerak. Bunga erishish uchun o’qituvchi o’quvchilarni kuzatishi va ularning ruhiy olamini o’rganishi lozim. Faqat shundagina o’quvchidagi kamchiliklarning kelib chiqish sabablari aniqlanadi va ularni bartaraf qilish uchun izlanishlar olib boriladi.
Xulosa qilib aytganda ta’lim qoidalari umuminsoniy tarbiyaning maqsad va vazifalarini amalga oshirishga qaratilgan o’qish va o’qitish jarayonlarining yo’nalishi, o’quvchilar tomonidan ilmiy bilimlarning o’zlashtirilishi, bilim va ko’nikmalar hosil qilishning asosiy qonun va qoidalari yig’indisi bo’lib, ular bir-biri bilan uzviy bog’liqdir.