Mavzu: Zaharli dorivor o’simliklar, Xilma-xilligi, biokimyoviy tarkibi

Bo’ymodaron (botanik ta’rifi)

O’ziga xos hidi bo’ladigan ko’p yillik o’tsimon o’simlik bo’yi 80smgacha boradi. Deyarli shoxlanmaydigan ingichka ildizlar va yer osti navdalari chiqaradiga ildiz poyasi bor. Gullari oq, goho sal pushti, mayda va savatchasimon tupgullar hosil qiladi. Iyundan sentyabrgacha gullaydi, mevalari avgustdan etila boshlaydi.

Bo’ymodaron (geografik tarqalishi)

O’rta Osiyoning barcha respublikalari Qozog’itonda ko’p o’sadi.

Bo’ymodaron (kimyoviy tarkibi )

Bo’ymodaron o’tining barglari va gullarida efir moyi alkaloidlar, karotin sezilari miqdorda vitamin C, vitamin K1 biroz miqdorda xolin, flavonoidlar, asparagin, akotinat va boshqa kislotalar qatron, achchiq moddalar, oshlovchi moddalar bor; mevalarida anchagina yog’li moy bo’ladi.

Bo’ymodaron (ta’siri va ishlatilishi)

Xalq tabobatida bo’ymodaron o’ti va gulidan tayyorlanadigan qaynatmalari qon to’xtatuvchi, jarohatlarni bitiruvchi, isitma tushuruvchi vosita tariqasida, sil va me’da-ichak kasalliklarida qo’llaniladi. O’rta Osiyo xalq tabobatida bu o’tning gullarida tayyorlangan qaynatmani gepatit, podagra, revmatizm, sil, astma kasalliklarida ishlatish, ishtaha ochadigan, siydik haydaydigan va qon to’xtadigan vosita tariqasida buyurish tavsiya etiladi

Bo’ymodaron (ta’siri va ishlatilishi)

• Bo’ymodaron o’ti va gullaridan 15 g miqdorida olib, ustiga 1-stakan qaynoq suv quyiladi-da sovigunicha damlab quyiladi, keyin suzib olinadi. Ichdan qon ketayotgan mahallardabu damlamani bir osh qoshiqdan kuniga 3-mahal ichiladi.
• 30 g miqdoridagi o’t ustiga qaynab turgan 1-litr suv quyilib, yana 10-minut qaynatiladi, keyin sovutib suzib olinadi, shunda yara-jarohatlarni yuvish uchun ishlatiladigan qaynatma tayyor bo’ladi.

Zupturum (botanik ta’rifi)

Bo’yi 40-45 smga boradigan ko’p yillik o’tsimon o’simlik. Ildiz poyasi kalta, yog’on, har tomonga ingichka-ingichka ildizlar chiqaradi. Barglari serbar, tuxumsimon yoki elipsimon shaklda yaxlit ba’zan pastki qismi saltishli, uzunligi 12-smgacha boradi, bandli. May oyidan boshlab gullaydi, mevalari avgust-sentabrda yetiladi.