Mavzu: Zaharli dorivor o’simliklar, Xilma-xilligi, biokimyoviy tarkibi

Zupturum (geografik tarqalishi)

Zupturum soy va ariqlar bo’ylarida, yo’l chetlarida, o’tloqlar va botqoqlangan joylarda o’sadi. Hamma yerda o’sadi, ba’ze joylarda ekiladi ham.

Zupturum (kimyoviy tarkibi)

Zupturum bargalarida aukubin, glikozidi, saponinlar, shilimshiq moddalar, bir oz efir moyi, karotin, vitamin C, K1, arzimas miqdorda alkoloidlar, flavonoidlar, oksikislotalar, uglevodlar, limon kislotasi, oshlovchi achchiq moddalar bor. Urug’larida talaygina shilimshiq moddalar, moy, bir muncha miqdorda uglevodlar, saponinlar va boshqa moddalar bo’ladi.

Zupturum (ta’siri va ishlatilishi)

Bu o’simlikdan me’da, ichak va o’pka xavfli o’smalariga davo qilish uchun foydalaniladi. Undan tayyorlangan galen preparatlar, jigar, buyrak kasalliklari, diabet, ko’z kasalliklari, qon ketar mahallida shuningdek farzandsizlikda ham naf beradi. Ildizidan tayyorlangan damlamani isitma, yo’tal mahallida sil bilan kasallangan kasallarga buyuriladi, zaharli jarohatlar va ilon chaqqanida og’riq qoldiradigan vosita tariqasida ishlatiladi.

Zupturum (ta’siri va ishlatilishi)

• Zupturum barglari suvini unga bir oz spirt qushilib, konservlab qo’yiladi. Surunkali gaztritlar va kolidlar mahalida ovqatdan 20-30 minut ilgari bir osh qoshiqdan kuniga 3-mahal ichish uchun buyuriladi (davo kursi 30-kun).
• Mayda tog’ralgan yangi zupturim o’tini teng miqdordagi shakarga qorishtirib, issiq joyga 3-hafta quyib quyiladi. Hosil bo’lgan suyuqlikni me’da va o’pka rakiga davo qilish uchun ovqatdan 20-minut ilgari bir osh qoshiqdan kuniga 3-4 mahal ichiladi

Tog’ rayhoni (botanik ta’rifi)

Tog’ rayhoni- ko’p yillik o’tsimon o’simlik. Ildizlari sertarmoq, bir nechta poya chiqaradi. Poyalari sershox bo’lib, tik o’sadi, to’rt qirrali mayda tuklar bilan qoplangan bo’ladi. Barglari qarama-qarshi joylashgan, tuxumsimon shaklda yaxlit bandli. Iyun-avgust oylarida gullaydi, iyul-sentyabrda meva tugadi.

Tog’ rayhoni (geografik tarqalishi)

Bu o’simlik O’zbekiston, Qirg’iziston, Tojikiston shuningdek Janubiy Qozog’istonda o’sadi. Qoya toshlar bag’rida va shag’al toshli yerlarda o’sadi.