Mavzu: yozma ishlarni tashkil etish

2-AMALIY MASHG‘ULOT
MAVZU: YOZMA ISHLARNI TASHKIL ETISH


I bosqich. Talabalar 6 ta kichik guruhlarga bo‘linadi va har bir guruhga quyidagi savollar tarqatiladi:
1-variant. Yozma ishlarni o‘tkazishda qaysi prinsiplarga amal qilinadi?
2-variant. Yozma ishlarni o‘tkazishda tilshunoslik bo‘limlari bilan aloqadorlik haqida nimalarni bilasiz?
3-variant. Diktant o‘tkazish texnologiyasini aytib bering.
4-variant. Bayon o‘tkazish texnologiyasini haqida gapiring.
5-variant. Inshoga tayyorgarlik nima?
6-variant. Yozma ishlarni baholash haqida nimalarni bilasiz?
II bosqich. Metodist olima O.Oxunjonovaning quyidagi fikrlari bilan tanishing va munosabat bildiring.

Mustaqillik tufayli yosh avlodni savodxon, har tomonlama yetuk kishilar qilib tarbiyalash ishiga hukumatimiz tamonidan tinmay g‘amxo‘rlik qilib kelinmoqda. Yosh avlodni yetuk madaniyatli, savodxon qilib yetishtirish, ijodiy ishga o‘rgatish har bir fan o‘qituvchisining burchi hisoblanadi. Yozma ish esa bugungi yoshlarni erkin fikrlash, mustaqil ishlash ko‘nikmasini hosil qilishda asosiy o‘rin tutadi.

O‘quvchilarning nutqini o‘stirishda yozma ish turlari asosiy omillardan hisoblanadi. Shunga ko‘ra akademik litsey, kasb-hunar kollejlari va umumiy o‘rta ta'lim maktablarida ona tili va adabiyot darslari jarayonida yozma ish turlarini o‘tkazish va uni qanday amalga oshirish yo‘llarini ko‘rsatuvchi qo‘llanma juda zarur. Ayniqsa, hozirgi davr talablariga javob beradigan yozma ishlarni tashkil qilish va uni o‘tkazish bo‘yicha yangi qo‘llanmaga jiddiy ehtiyoj sezilmoqda. O‘quvchilarning og‘zaki va yozma nutqini o‘stirishda interfaol usullardan foydalanish yaxshi samara beradi. Chunki u yoshlarning ham og‘zaki, ham yozma nutqini turli o‘yin texnologiyalari orqali amalga oshirib shakllantirish uchun qulaydir. Bundan tashqari yozma ishlarni o‘tkazish o‘quvchilar bilan ishlashda, darslarni maroqli va ijodiy o‘tishda, ularning diqqatini jamlashda ham qo‘l keladi. Buning uchun o‘qituvchi turli xil qiziqarli mavzularni tanlash bilan birga ularni o‘tkazishga mos interfaol o‘yinlarni ham tanlay olishi lozim. Shunda o‘quvchilar darslarga loqayd qaramay darslarning samarali chiqishiga yordam beradi. Og‘zaki bayonni har bir darsda o‘tkazish mumkin. Shunda o‘n marta gapirsangiz yoki so‘rasangiz ham, biror marta javob bermaydigan o‘quvchilarning og‘zaki nutqini o‘stirish, tillarini burro qilish, o‘zlarining mustaqil fikrlarini bayon qilishga o‘rgata olishi mumkin bo‘ladi. Ayniqsa, rasm asosida tashkil qilinadigan suhbatlar bunday o‘quvchilarga ijobiy ta'sir qiladi. Biroq, yaxshi o‘zlashtiradigan o‘quvchilar ko‘pincha yozma ishda xatolarga yo‘l qo‘yishadi. Kamchiliklarni bartaraf etishda, albatta, xatolar ustida ishlash juda qo‘l keladi.
Har bir o‘quvchining o‘ziga xos xususiy uslubini shakllantirish, silliqlash, aqliy faoliyatini o‘stirish, mustaqil fikrlash jarayonni erkinlashtirishda bayon va inshoning roli kattadir. Ularning yozma va og‘zaki savodxonligini oshirishda diktant, bayon va inshoni tahlil etish darslari, savollarga javob berish, ijodiy insho, rasmga qarab insho yoki bayon yozish, turli lug‘atlar bilan ishlash, darslikdan mashqlar ko‘chirib yozish, yod olingan she'riy mantlarni yoddan qayta yozish mashqlari ham o‘tkazish maqsadga muvofiqdir. Chunki bu jarayon o‘quvchilarning bilim saviyasini oshirib borish bilan birga ularning nutqiy malakalarini, so‘z boyliklarini ham o‘stirib boradi.