Mavzu: YoShlar ijtimoiy faoligining psixologik xususiyatlari

Psixologik himoya mexanizmlari: 
- ochiq his-kechinmalarni bosish, ko‗rsatmaslikka urinish; 
- rad etish, ya‘ni noma‘qul ma‘lumotni ochiq rad etish, qo‗shilmaslik; 
- proeksiya – o‗zidagi hissiyot va kechinmalarni tashqi ob‘ektlarga ko‗chirish orqali paydo bo‗lgan 
xolatning sabablarini tashqaridan qidirishga moyillik; 
- identifikatsiya – o‗zini axborot egasiga o‗xshatish, uning o‗rniga o‗zini qo‗yish orqali 
qadriyatlarni rad etish yoki tanqidsiz o‗zlashtirish; 
- regressiya – ilgari hayotida, masalan, yoshligida bo‗lib o‗tgan qaysidir voqelarga qaytish, ularning 
yaxshi va ma‘qullarini yana xotirada tiklash va xulqda qaytarish orqali o‗zida psixologik himoya 
yoki oqlovni tashkil etish; 
- yolg‗izlanish-jamiyatdan o‗zini olib qochish, o‗zidagi o‗zgarishlarni boshqalarga bildirmaslikka 
intilish, ayrim talabalar o‗qishga bormay qo‗yadilar; 
- ratsionalizatsiya – mulohaza va fikr yuritish orqali o‗zida himoya instinktlarini paydo etish; 
- konversiya- muloqotdagi qandaydir to‗siqlar yoki barerlarni olib tashlash uchun kutilmagan 
usullarni qo‗llash, masalan, xavotirli informatsiyani yumoristik bilan almashtirish yo‗li.
Yuqoridagi jarayonlar shaxsni ruxiy xolatlarini ta‘sirlanishi asosida ro‗y beradigan xulq 
ko‗rinishlari uning turli qarashlari va yo‗nalishlarini belgilab berishi mumkin. Albatta bu holatlar 
shaxs psixik taraqqiyotida ijtimoiy ta‘sirlarning darajalarini aks etishi va uni ifodalanishini o‗zida 
namoyon etib boradi. Ya‘ni ijobiy xarakterdagi ijtimoiy ta‘sir orqali shaxsning ijobiy psixologik 
xususiyatlari rivojlansa, salbiy xarakterdagi ijtimoiy ta‘sirlardan esa shaxsning agressiv, salbiy 
psixologik xususiyatlari rivojlanadi.
Bugungi kunda barkamol shaxsni shakllantirish va uni psixologik xususiyatlaridagi

agressiq xulq ko‗rinishlarini korreksiya qilishning umumiy modeli psixologiya 
tizimida ishlab chiqilgan Ya‘ni:

ijtimoiy me‘yorlarni anglay olish uquvini xosil qilish 

ehtiyoj va imkoniyatlarni to‗g‗ri baholay olish ko‗nikmalarini shaklantirish. 

jamiyatdagi qoidalarni, kutishlarni shaxs ongiga singdirish, kompromistik 
xususiyatlarni shakllantirish, 

ijtimoiy ijobiy ustanovkalar haqida bilish saviyasini shaklantirish,

---

36 

hayotdagi qrama qarshiliklarni to‗g‗ri tushuntira olish, 

O‗zini –o‗zi va boshqalarni anglash xususiyatini shaklantirish, favqulotda vaziyatlarda 
to‗g‗ri qaror qabo‘l qilish,

muammoli vaziyatlarga to‗g‗ri baho berish va adekvat yechimini topa bildish 
ko‗nikmasini shaklantirish,

empatiya , alturizm xususiyatlarini rivojlantirish. 
Bu model ta‘lim tarbiyani modellashtirish va tizimli olim olib borishda, barkamol shaxs 
taraqqiyotini ta‘minlashda muxim ahamiyatga ega. 
Demak jamiyat taraqqiyotida shaxsning o‗ziga xos xususiyatlarini rivojlantirish va barkamol 
shaxsni tarbiyalashda uning riuxiy xolatlarini va ualrga ta‘sir etuvchi ijtimoiypsixologik 
jarayonlarga e‘tibor berish maqsadga muvofiq ekan. 

---

37