Mavzu: Yassi elektromagnit to’lqinlarning nurlanishi

Mavzu:Yassi elektromagnit to’lqinlarning nurlanishi.
M. Faraday maydon tushunchasini kiritdi:
dam olish paytida zaryad atrofida elektrostatik maydon paydo bo'ladi,
magnit maydon harakatlanadigan zaryadlar atrofida paydo bo'ladi (oqim).
1830 yilda M.Faraday elektromagnit induksiya hodisasini kashf etdi: magnit maydoni o'zgarganda, vorteks elektr maydoni paydo bo'ladi.

2.7-rasm - Vorteks elektr maydoni qayerda
elektr maydon kuchining vektoridir,
- magnit indüksiyon vektori.
O'zgaruvchan magnit maydon aylanma elektr maydonini hosil qiladi.
1862 yilda D.K. Maksvell gipotezani ilgari surdi: elektr maydoni o'zgarganda aylanma magnit maydon paydo bo'ladi.
Yagona elektromagnit maydon g'oyasi paydo bo'ldi.

2.8-rasm - Yagona elektromagnit maydon.
O'zgaruvchan elektr maydoni vorteks magnit maydonini hosil qiladi.
Elektromagnit maydon - Bu moddaning maxsus shakli - elektr va magnit maydonlarning kombinatsiyasi. Alternativ elektr va magnit maydonlar bir vaqtning o'zida mavjud bo'lib, yagona elektromagnit maydonni hosil qiladi. Bu juda muhim:
Bu dam olishda ham, harakatlanuvchi to'lovlarda ham o'zini namoyon qiladi;
Yuqori, ammo cheklangan tezlikda tarqaladi;
Bizning xohishimiz va xohishimizdan qat'iy nazar mavjud.
Zaryadlanish tezligi nolga teng bo'lganda, faqat elektr maydoni mavjud. Doimiy zaryad tezligida elektromagnit maydon paydo bo'ladi.
Zaryad tezroq harakat qilganda, elektromagnit to'lqin tarqaladi, u kosmosda cheklangan tezlikda tarqaladi .
Elektromagnit to'lqinlar g'oyasining rivojlanishi Maksvellga tegishli, ammo Faraday allaqachon ularning mavjudligi to'g'risida taxmin qilgan, garchi asarni nashr etishdan qo'rqqan bo'lsa-da (u o'limidan keyin 100 yildan ko'proq vaqt davomida o'qilgan).
Elektromagnit to'lqin paydo bo'lishining asosiy sharti bu elektr zaryadlarining tezlashtirilgan harakati.

Elektromagnit to'lqin nima, uni quyidagi misolda tasavvur qilish oson. Agar siz toshni tosh yuzasiga tashlasangiz, u holda aylana shaklida tarqalgan to'lqinlar yuzaga keladi. Ular paydo bo'lish (bezovtalanish) manbasidan ma'lum bir tarqalish tezligi bilan harakatlanadilar. Elektromagnit to'lqinlar uchun buzilishlar kosmosda harakatlanadigan elektr va magnit maydonlardir. Vaqt o'zgaruvchan elektromagnit maydon o'zgaruvchan magnit maydon paydo bo'lishiga olib keladi va aksincha. Ushbu maydonlar o'zaro bog'liq.

Elektromagnit to'lqinlar spektrining asosiy manbai Quyosh yulduzidir. Elektromagnit to'lqinlar spektrining bir qismi inson ko'zini ko'radi. Ushbu spektr 380 ... 780 nm oralig'ida joylashgan (2.1-rasm). Ko'rinadigan spektrda ko'z turli xil yo'llar bilan yorug'likni sezadi. Turli to'lqin uzunlikdagi elektromagnit tebranishlar turli rangdagi yorug'lik sezgisini keltirib chiqaradi.

2.9-rasm - Elektromagnit to'lqinlarning spektri

Elektromagnit to'lqinlar spektrining bir qismi radio televizorini osish va aloqa qilish uchun ishlatiladi. Elektromagnit to'lqinlarning manbai sim (antenna) bo'lib, unda elektr zaryadlari tebranishi sodir bo'ladi. Tel yaqinida boshlangan dala hosil bo'lish jarayoni asta-sekin, birma-bir, butun makonni egallab oladi. O'zgaruvchan tokning chastotasi simdan o'tib, elektr yoki magnit maydon hosil qilsa, berilgan uzunlikdagi radio to'lqinlari shunchalik kuchayadi.
Radio (lat. radio - men tarqataman, nur chiqaraman ← radius - nur) - simsiz aloqa shakli, unda kosmosda erkin tarqatiladigan radioto'lqinlar signal tashuvchisi sifatida ishlatiladi.