Mavzu: Yashil iqtisodiyot

Mavzu: Yashil iqtisodiyot

Birlashgan Millatlar Tashkiloti tomonidan 1972 yili Stokgolm shahrida o‘tkazilgan konferensiyada 5 iyun “Jahon atrof-muhitni muhofaza qilish kuni” deb e’lon qilingan edi.
Sababi, tabiat va uning ne’matlariga nooqilona munosabat oqibatida ko‘plab ekologik muammolar vujudga kelayotgandi. Achinarlisi, bugungi kunda ham ushbu masalaning dolzarbligi oshsa oshayaptiki, aslo pasayayotgani yo‘q. Dunyo miqyosida yiliga qariyb olti million gektar yer cho‘llanishga uchrayotgani, oltmish mingga yaqin o‘simlik, yetti mingdan ortiq hayvon turlari yo‘qolib ketish arafasida ekanligi, aholi ko‘payishi hamda yangi yerlar o‘zlashtirilishi hisobiga suvga bo‘lgan ehtiyoj tobora ortib borayotgani buning isbotidir. Demak, yuzaga kelayotgan muammolarni birgalikda hal etish, sanoatda energiya tejamkor texnologiyalarni qo‘llash, tabiat ne’matlaridan oqilona foydalanish, umuman, atrof-muhitni muhofaza qilishda hamjihatlikda ish olib borish zarur.
Kecha Toshkent shahrida mazkur sanaga bag‘ishlab, O‘zbekiston hukumati tashabbusi bilan Ekologiya va atrof-muhitni muhofaza qilish davlat qo‘mitasi hamda Markaziy Osiyo mintaqaviy ekologiya markazi hamkorligida tashkil etilgan “Markaziy Osiyoda atrof-muhit va barqaror rivojlanish sohasida hamkorlikni mustahkamlash” mavzuidagi Markaziy Osiyo xalqaro ekologiya forumidan ko‘zlangan asosiy maqsad ham ekologik muammolarni bartaraf qilish, uning oqibatlarini yumshatishga jamoatchilik e’tiborini qaratishdan iboratdir.
Xalqaro anjumanning ochilish marosimida ta’kidlanganidek, mamlakatimizda barqaror rivojlanishni qo‘llab-quvvatlash, atrof-muhitni muhofaza etish borasida keng ko‘lamli ishlar amalga oshirilmoqda. 2017 — 2021 yillarda O‘zbekiston Respublikasini rivojlantirishning beshta ustuvor yo‘nalishi bo‘yicha Harakatlar strategiyasida ham ushbu jabhadagi ishlarga katta ahamiyat qaratilgan. Shundan kelib chiqib, ayni paytda respublikamizda chiqindilarning atrof-muhit va aholi salomatligiga salbiy ta’sirini kamaytirish barobarida, tabiiy muhit monitoringi tizimi modernizatsiya qilinmoqda. Ekologik toza mahsulot ishlab chiqarishni rag‘batlantirish mexanizmlarini tatbiq etish, soha tadbirkorlarini qo‘llab-quvvatlash, kamchiqitli hamda chiqindisiz texnologiyalarni ilgari surish bo‘yicha qator maqsadli tadbirlar mavjud. Biologik xilmaxillikni asrash, muhofaza qilinadigan tabiiy hududlarni kengaytirish, shu jumladan, atrof-muhitni muhofaza etish bo‘yicha Milliy konsepsiya ustida ish olib borilyapti.
— Shu va boshqa vazifalar nafaqat milliy, balki mintaqaviy hamda xalqaro miqyosdagi manfaatdor tomonlarni jipslashtirishni talab qiladi, — deydi O‘zbekiston Respublikasi Ekologiya va atrof-muhitni muhofaza qilish davlat qo‘mitasi raisi Bahrom Qo‘chqorov. — Forum ayni shunga qaratilgani bilan ahamiyatlidir. Ya’ni unda Markaziy Osiyo mamlakatlari o‘rtasida atrof-muhit masalalari bo‘yicha o‘zaro hamkorlikni mustahkamlash, dolzarb mintaqaviy masalalar yechimi yuzasidan takliflar ishlab chiqish hamda ekologik barqarorlikni ta’minlash uchun jahon hamjamiyati, rivojlangan davlatlar, xalqaro tashkilotlar va moliya institutlari faoliyatini kuchaytirish masalalari muhokama etiladi.
Forumda Markaziy Osiyo hamda Afg‘oniston Islom Respublikasi, Avstriya, Latviya, Turkiya, Janubiy Koreyaning atrof-muhitni muhofaza qilish davlat idoralari rahbarlari, BMT, Butunjahon suv kengashi, Yevropa ittifoqi, AQSH davlat departamenti, Yevropada xavfsizlik va hamkorlik tashkiloti, Jahon banki, Osiyo taraqqiyot banki, Islom taraqqiyot banki, Yevropa tiklanish va taraqqiyot banki, Yevropa investitsion banki kabi xalqaro tashkilotlar, yirik moliya institutlari, ilmiy hamda jamoatchilik muassasalarining 300 ga yaqin vakillari qatnashmoqda.
Darhaqiqat, bugungi kunda tabiatni asrab-avaylash, ekologik holatni yaxshilash eng muhim yumushlardan biri sanaladi. Bu masala Markaziy Osiyo davlatlari uchun, ayniqsa, o‘ta ahamiyatlidir. Mintaqa ahli azaldan qon-qardosh, bir-biri bilan bahamjihat turmush kechirib kelmoqda. Tarixi, madaniyati, savdo-sotig‘i, tabiati o‘xshash xalqlar o‘rtasidagi munosabatlar, ayniqsa, keyingi yillarda Prezidentimiz Shavkat Mirziyoyev tashabbusi bilan yangi bosqichga ko‘tarilyapti.
Jahon banki tahliliga ko‘ra, Markaziy Osiyo mintaqasining demografik o‘sishi tufayli 2050 yilda 90 million nafargacha kishi (qariyb 30 foiz aholi) suv tanqisligiga duch kelishi, sug‘orish uchun sarflanadigan obihayotga bo‘lgan talab esa 2020 yilga borib 30 foiz oshishi kutilmoqda.
Hisob-kitoblarga qaraganda, Markaziy Osiyoda agrar sektorda band bo‘lgan 55 milliondan ziyod kishining turmush sharoiti to‘g‘ridan-to‘g‘ri suv bilan ta’minlanganlik darajasiga bog‘liq. Ushbu ne’matdan oqilona foydalanish natijasida iqtisodiy foyda mintaqa YAIMning 5 foizini yoki 20 milliard dollarni tashkil qilishi mumkin.
Shu o‘rinda mintaqaning og‘riqli muammosi — Orol fojiasining salbiy oqibatlarini bartaraf etish birgalikdagi amaliy sa’y-harakatlarni talab etishini alohida ta’kidlash zarur. Negaki, ekologik muammolar hech qachon bir xalq yoki bir davlatga tegishli bo‘lib qolmaydi. Qaysidir hududda yuzaga kelgan vaziyat yon-atrofdagi mamlakatlar aholisi hayotiga ham o‘z ta’sirini o‘tkazadi. Iqlim o‘zgarishi, sahrolanish jarayoni, bir vaqtlar mavjlanib, butun mintaqa tabiatining muvozanatini saqlab turgan Orol dengizi inqirozi buning yaqqol tasdig‘idir.
Bundan tashqari, bashariyat oldida turgan eng jiddiy muammolardan yana biri atrof-muhitning chiqindilar bilan ifloslanish darajasi ortib borayotganidir. Shu bois O‘zbekistonda chiqindilar masalasida ichki siyosatni to‘liq qayta ko‘rib chiqib, ularning hosil bo‘lishidan to utilizatsiyasi va qayta ishlanishigacha integratsiyalashgan yondashuvlar qo‘llanmoqda. Respublikada maishiy chiqindilarni kompleks boshqarishga doir zamonaviy klasterlar shakllantirilyapti.
Forum doirasida mamlakatimizda ilk marta “Chiqindilarni qayta ishlash texnologiyalari. Atrof-muhit muhofazasi, energiya tejamkorlik va energiya samaradorlik — Green Ecology Technologies Central Asia — GETCA — 2018” xalqaro ko‘rgazmasi hamda sohada ish yuritayotgan ilg‘or tashkilotlar bilan o‘zaro tajriba almashish va hamkorlikni yo‘lga qo‘yish maqsadida biznes forumi uyushtirilgani uning yanada ishchan ruhda o‘tkazilishini ta’minlamoqda. Negaki, unda Germaniya, Shveysariya, Chexiya, Fransiya, Vengriya, Daniya, Rossiya, Janubiy Koreya, Xitoy hamda 40 ga yaqin mahalliy korxonalar qatnashyapti. Ular tomonidan taklif qilinayotgan mahsulot va xizmatlar nihoyatda rang-barangdir.
7 iyunga qadar davom etadigan ko‘rgazmada chiqindilarni to‘plash, olib chiqish, ularni saralash hamda qayta ishlash texnologiyalari, muqobil energiya, energiya tejovchi yangi ishlanmalar namoyish qilinadi.
— Tejamkorlik jadal taraqqiyot, iqtisodiy farovonlikni ta’minlovchi muhim omillardan biridir, — deydi Xitoyning Beston Group kompaniyasi vakili Jang Jian Feng. — Shu bois biz bir necha yillardan buyon ushbu yo‘nalishda, ya’ni chiqindilardan tayyor mahsulot ishlab chiqarish bilan shug‘ullanib kelamiz. Yurtingizda bu boradagi ishlar jadallashayotgani tufayli o‘tgan yili Qoraqalpog‘iston Respublikasi, Jizzax, Buxoro, Xorazm, Sirdaryo, Navoiy viloyatlarida aynan shunday kichik korxonalar faoliyatini yo‘lga qo‘ydik. Ayni paytda ularda qog‘oz chiqindilaridan tuxum va poliz mahsulotlari uchun qutilar, foydalanib bo‘lingan shina hamda plastmassalardan esa boshqa zarur tovarlarni tayyorlayapmiz.
Forum doirasida, shuningdek, chiqindilarni boshqarish, muqobil energiya manbalaridan foydalanish, biologik xilmaxillikni saqlash masalalariga doir majlislar tashkil etilib, har bir mavzu bo‘yicha Markaziy Osiyo mamlakatlariga daxldor eng dolzarb masalalar aniqlanadi.
Xalqaro hamkorlikni rivojlantirishga bag‘ishlangan maxsus sessiyalar esa Markaziy Osiyo mintaqasidagi bugungi kunning dolzarb muammolarini muhokama qilish va ularning amaliy yechimi bo‘yicha investitsiyaviy hamkorlikni rivojlantirishga yo‘naltiriladi. Shuningdek, Orolbo‘yi mintaqasida odamlar turmush tarzini yaxshilash bo‘yicha loyihalarni amalga oshirish jamg‘armasini tashkil etish, Shveysariya hamkorlikni rivojlantirish agentligining yangi loyihalari taqdimotini o‘tkazish kutilmoqda.
Umuman, to‘rt kun bo‘ladigan forumdan chiqindilarni kompleks boshqarish, energetika hamda bioxilmaxillik bo‘yicha hamkorlikda bajariladigan qo‘shma tadbirlarni ishlab chiqish, sohani rivojlantirishga qaratilgan investitsiyaviy loyihalarni amalga oshirish, xalqaro tashkilotlar va moliya institutlari bilan birgalikda hayotga tatbiq qilinadigan loyihalar bo‘yicha kelishuvlarga erishilishi kutilmoqda.