Mavzu: Yara infeksiyasi. Sepsis. Yirik qon – tomirlar shikastlanishi, qon oqishi va qon quyish

Konservatsiya qilingan qon va qon o ‘rnini bosuvchilami saqlash,
transportirovkasi, taqsimlash, hisoblash va nazorat qilish
1. Q o nni tra n sp o rtiro v k a va saqlash u ch u n q onni tayyorlash va qayta ishlash o try ad i (Q TQ O ) va qon quyish stantsiyasi (QQS) ekspeditsion boMimiar tashkillashtiriladi. Konservatsiya qilingan q onni saqlash sh a rtla rid a n biri q onning biologik xususiyatini uzoq saqlab qolishdir.
Bun in g u ch u n :
a) qonga mexanik ta ’sirning oldini olish (ch ay q a sh , a ra la sh tirish va
b) q o n n i d o im iy past h a ro ra td a ( - 4 , —16°
C) saqlash kerak.
Q o nni maxsus saqlash joylari sovutish qurilmalari yoki muzlatg ich la r bilan t a ’m in lan g an b o 'lad i. Qisqa vaqt saqlash u ch u n ha ra - k a tch an re frija to r q u rilm a la ri (RM -P ) va termoizolyatsiyalovchi kontey n e rla rd an (T K—1M) foydalaniladi.BrTPda va A TO d a dala sharoitida qon maxsus jihozlar bilan hozlangan yertolalarda yoki termoizolyatsiyalovchi konteynerlarda saqlanadi. YertoMa chuqurligi 1,5—2 m d an ko‘p em a s, devori yupqa
o ‘ralgan, tomi termoizolyatsiyalovchi materialdan qilingan. Saqlov xonaning harorati sutkasiga 2 m a rta nazorat qilinadi va maxsus jaridada qayd qilinadi. Flakonlardagi q o n to k ch a la rd a tik holda tax lab qo'vilishi kerak. Bunda qonning shaklli e lem en tla ri c h o ‘kadi va y o ritilg an d a q o n plazmasiga qarab qoMlash u c h u n tayyorligiga b ah o b eriladi. Kokp miqd o rd a qon joylashtiriladigan saqlov xonalarda 4 ta to k ch a b o ‘lishi maqsadga muvofiq:
1) tinayotgan qon uchun;
2) tin g an q o n uchun — quyishga yaroqli;
3) shubhali qo n u chun;
4) quyish g a yaroqsiz q o n uchun.
Standart konservatsiya qilingan e ritm a la rd a tay y o rlan g an va q u yishga yaroqli b o lg a n q o n n i saqlash muddati 20 k u n d an oshmasligi kerak. Qon saqlashda uning m iq d o r va h a ro ra t rejimin i nazo ra t qilish q o n n i pasportizatsiyasiga m a s ’ul b o ‘lgan vrachga to p shiriladi. 2. Konservatsiya q ilingan q onni tran sp o rt q ilish d a Q QSda q onni saqlanish sharoitlariga e ’tib o r berish; optimal h a ro ra tn i saqlash (—4, —16°C) va travmatizatsiyasini oldini olish zarur.
Transportirovkada op tim a l h a ro ra t ta rtib i b ilan h a rak a tch an refr ija to r q u rilm a s i (R M -P n u sx a d a g i) va te rm o iz o ly a ts iy a lo v c h I t a ’m inlanadi. Eng avaylovchi tra n s p o r t qilish tu ri av ia tsiy a , suv, y o 'lo v ch I poyezdlari hisoblanadi. Yo‘l orqali tashiladigan q a ttiq q o p lama lar b ilan qoplash kerak. Flakonlar k o n tey n e r va yashiklarga tik h o ld a taxlanadi.
4. Q o n va q o n o ‘rnini bosuvchilarni hisoblash va nazorat qilish. BrTP, ATO ga tu sh g an la r u ch u n q o n tezda, maxsus jaridaga h a r b ir
ampula qayd qilingan holda olib keltiriladi. Qayd qilishda qonni qabul qilish sanasi, q o n guruhi va Rh-faktori, tayyorlangan sanasi, don omin g familiyasi va am p u la nome ri, qabul qilingan qon miqdori qayd qilinadi. Q o n o ‘rn in i bosuvchilarni hisoblash: h a r bir alohida m odda
tu n n in g um um iy miqdori, u n in g seriyasi va tayyorlangan san a va joyi qayd qilinadi.
Q o nni quyib berishdan aw a l h a r b ir flakonni germitikligi, pasportlashning to ‘g ‘riligi, mikroskopik k o ‘zdan kechirish m a ’Iumotlari tek - shiriladi. Agar sh ish ad a yoriqlar b o ls a , rezina probka va qopqoqlar buzilsa, o ‘ram d an q o n sizib chiqqan b o ‘lsa, ampulada (flakon) qon tayyorlangan san a , g u ru h , d o n o r familiyasi va vrach familiyasi, muassasa n om i k o ‘r s a tilg a n e tik e tk a boMmasa, b u n d a y qo n q u y ilm a y d i. Konservatsiya qilingan qo n tin iq , pla zma tilla sariq rangda, loyqasiz va c h o ‘kmalarsiz, shunin g d ek , c h o ‘kkan globulyar massa va plazma o ‘rtasida an iq chegaraga ega b o ‘lishi kerak. Globulyar massa va plazma nisbati ta xm in a n 1:1 yoki 1:2 b o ‘lib, bu e ritm ani suyultirish darajasi va u ning individual biologik xususiyatiga bo g kliq. Konservatsiya qilingan qo n sifatini va uning quyishga yaroqlilig ining u n d a g em o liz belgisi y o ‘qligini k o ‘rsatadi. Shuni naz arda tu -
tish kerakki, tra n sp o rt vaqtida q o n n in g chayqalishi undagi e ritro tsitla r to ‘la c h o ‘kishini uch kunga k e chiktiradi va qon gemolizlanishini tezlashtiradi. E ritro tsitla r p a rch a lan ish ig a sh u b h a b o ‘lganda gemolizni aniqlash u ch u n s in am a la r o'tka ziladi. 1. S en trifu g a bilan sinama: 5 ml d o n o r qonidan olib sen trifu - galanadi. Sen trifu g ad an keyin pla zman in g qizil rangda bo'lishi gemoliz b o ‘lgandan, sa riq bo'Iishi gemoliz y o ‘qligidan darak beradi.
2. I.S. Kom en ik o v sinamasi: 2 ta probirkaga 10 ml dan fiziologik e ritm a quyiladi. Bittasiga tekshirilayotgan q o ndan 3 tomchi solinadi. E ritro tsitla r c h o ‘kkan d an so ‘ng n a zo ra t probirka bilan solishtiriladi. Agar rangsiz b o 'ls a , gemoliz y o 'q lig in i ko‘rsatadi. Infeksiyalangan qon plazmasi xira, iflos loyqasimon rangda, u n d a suspenziya c h o 'km a , d o n ad o rlik , gaz pufakchalarining b o lis h i, uning yuzasida oq loyqa va p a rd a b o lis h i, plazmani pushti yoki qizil rangligi (gemoliz) yoki p lazmada massiv quyqalar b o ‘lishi xarakterlidir. Infitsirlangan q o n n i xileozdan quyidagi belgilaridan ajratish m um - kin. Ampuladagi xileoz q o n (yog‘li) xona h a ro ra tid a 3—5 s tursa, plazma ustidagi loyqasimon p a rd a yo 'q o lad i. Bu in fitsirlan g an qonda kuzatilmaydi.
2-usul: Flakondagi qon chayqatilmagan h o ld a issiq suvga (38° dan yuqori bo'lmasligi kerak) 30 s solib qo‘yiladi. Yog‘li p a rd a yo‘qolib ketishi kerak, plazma yuzasidagi mikrobli p a rd a b o 'ts a , o ‘zgarishsiz turadi.
Agar kuzatilayotgan qon k o ‘rinishini aniqlab b o ‘lm asa , xileoz qonni quymaslik kerak. Konservatsiya qilingan qonda kichik, a lohida quyqalar b o ls a uni quyish mumkin, lekin quyish vaqtida k a p ro n filtrdan suzish k erak.Katta va ko‘p quyqali q o n yaroqsiz. V aq ti-v aq ti bilan qonni ko‘zd an kechirib turish kerak. Bu undagi o ‘z g a rish lam i, gemoliz infitsirlanish belgilari, joylashishning buzilishini o ‘z v a q tid a bilishga yordam beradi. Yaroqsiz qon saqlov xonasidan olib ta sh la n a d i. Dala sh a roitida qo n y o ‘q o tish darajasini an iq la sh . Q o n y o ‘qotish miqdori kerakli mezon b o lib , tra n s fu z io n terapiya
uchun muhimdir. U n i an iq la sh u ch u n 3 guruh u su ld a n foydalaniladi: 1. Gemodinamik ko‘rsatkichlar bahosiga ko‘ra (AB darajasi, ≪Shok indeksi≫). 2. Q onni kontsen tratsio n k o 'rsa tg ich in in g b a h o s ig a k o ‘ra (gematokrit, Nv, q o n n in g ni biy zichligi). 3. Aylanib yurgan qon h ajmi (AYQH) o ‘zg arish ig a k o ‘ra. BrTPda q o n y o'qotish da ra ja si klinik belgilarga aso slan g an holda aniqlanadi: yaradorning ta sh q i k o ‘rinishi, teri q o p lam in in g oqligi va sovuqligi, taxikardiya, A /B n in g pastligi ja ro h a t k a n a lin in g tuzilishi
va ja ro h a t xarakteri. Jan g maydonidagi an am in e stik m a 'lum o tla r k a tta ah am iy a tg a ega: hu jumchini ja ro h a t olganidagi holati (turgan, eg ilg an , c h o p ib ketayotgan, yotgan, o ‘tirgan), ja ro h a td a q o n ketish b o ‘lg anm i va b. Ko‘p q o n y o ‘qotish b o ‘lg an id a b em o rd ag i x a ra k te rli belgilar: ch an q a sh , uyquchanlik yoki q o ‘zg‘aluvchanlik, q o ‘rq u v hissi. Odatda um um iy q o n ay lan ish n i 1 /1 0 qismi y o ‘q o tils a , x u su s iy rezervlar o rq a li toM d irila d i. K lin ik b e lg ila r i b u n d a y q o n y o ‘q o tis h d a
boMmasligi mumk in . Q o n y o'qotish hajmi va A /B o ‘rtasida uzviy a lo q a d o rlik bor. Ular
orasidagi korrelyatsiya koeffitsiyenti ju d a ahamiyatli b o ‘lib, 091ga teng. Birinchi vrachlik yordami bosqichi uchun p u ls va a rte ria l bosimb irinchi obyektiv ko‘rsatgich, bu yarador ah v o lin in g o g ‘irligini baholabgina qolmay, balki y o ‘q otilgan qon h ajmi h am hisoblanadi.
Yo‘qotilgan q onni hisoblashni L .N .G u b a r va N .I.Y e g u rn o v b o ‘yicha travma olingan vaqtga yaqin A /B hajmiga bogMiq h o ld a o ‘tkazish m um k in (3-jadval).