Mavzu: Yangi mahsulotni ishlab chiqish strategiyalari

JAMI Ball
1
1 ball	O'rnini bosadigan mahsulotlardan past xavf
2 ball	O'rnini bosuvchi mahsulotlardan tahdidning o'rtacha darajasi
3 ball	O'rnini bosadigan mahsulotlardan yuqori darajadagi tahdid

9-jadval. O'rnini bosuvchi mahsulotlarning tahdidini baholash.
10-jadval.

Baholash parametrlari	Parametrni baholash
	3 ball	2 ball	1 ball
O'yinchilar soni	Bozorda raqobatchilar soni yuqori darajada	Bozorda raqobatchilar soni orta darajada	Raqobarchillar soni kam
		2
Bozor o'sish sur'ati	O'sishning turg'unligi yoki sekinlashishi	Sekinlashadi, lekin o'sadi	Yuqori
		2
Bozorda mahsulotni diversifikatsiya qilish darajasi	Kompaniyalar standartlashtirilgan mahsulotni sotadilar	Bozordagi mahsulot asosiy xususiyatlarda standartlashtirilgan, ammo qo'shimcha imtiyozlar bilan farqlanadi	Kompaniyaning mahsulotlari bir-biridan sezilarli darajada farq qiladi
		2
Narxlarning oshishini cheklash	Bozorda shiddatli raqobat, narxlarni oshirish uchun joy yo'q	Faqat xarajatlarni qoplash doirasida narxlarni oshirish imkoniyati mavjud	Har doim o'sib borayotgan xarajatlarni qoplash va foydani oshirish uchun narxlarni oshirish uchun joy mavjud.
		2
JAMI Ball	8
4 ball	Tarmoq ichidagi raqobatning past darajasi
5-8 ball	Tarmoq ichidagi raqobatning o'rtacha darajasi
9-12 ball	Tarmoq ichidagi raqobatning yuqori darajasi

10-jadval. Tarmoq ichidagi raqobat tahdidini baholash.
11-jadval.

Baholash parametrlari	Parametrni baholash
	3 ball	2 ball	1 ball
Yuqori darajadagi bilim va sodiqlikka ega kuchli brendlar	Asosiy o'yinchilar yetishmayaydi	2-3 yirik o'yinchi bozorning taxminan 50% ni egallaydi	2-3 yirik o'yinchi bozorning 80% dan ortig'ini egallaydi
		2
Mahsulot differentsiatsiyasi	Mahsulot xilma-xilligining past darajasi	Mahsulot xilma-xilligining o'rta darajasi	Barcha mumkin bo'lgan bo'shliqlar o'yinchilar tomonidan band
		2
Investitsiyalar darajasi va sanoatga kirish uchun xarajatlar	Kam (3-4 oyda qoplanadi)	O'rta (6-12 oyda qoplanadi)	Yuqori (1 yildan ortiq ish o'z samarasini beradi)
		2
Bozorga "kirish" xarajatlari	Bozorga "kirish" xarajatlari past	Bozorga "kirish" o'rtacha investitsiyalarni talab qiladi	Bozorga "kirish" cheklangan
		2
Hukumat siyosati	Hukumat tomonidan cheklovchi harakatlar yo'q	Hukumat aralashadi, lekin past darajada	Hukumat sanoatni to'liq tartibga soladi va cheklovlar o'rnatadi
		2
Mavjud o'yinchilarning narxlarni pasaytirishga tayyorligi	O'yinchilar narxlarni pasaytirmaydilar	Asosiy o'yinchilar narxlarni pasaytirmaydilar	Har safar arzonroq taklif kiritishga harakat qilsangiz, mavjud o'yinchilar o'z narxlarini pasaytiradi
		2
Tarmoqning o'sish sur'ati	o'sish sur'ati yuqori	o'sish sur'ati o'rta	turg'unlik yoki tushish
		2
JAMI Ball	14
8 ball	Yangi o'yinchilarning kirish xavfining past darajasi
9-16 ball	Yangi o'yinchilarning kirish xavfining o'rtacha darajasi
17-24 ball	Yangi o'yinchilarning kirish xavfi yuqori

11-jadval. Potentsial raqobatchilarning tahdidini baholash (yangi raqobatchilar tahdidi).
12-jadval.

Baholash parametrlari	Parametrni baholash
	3 ball	2 ball	1 ball
Savdo hajmi katta bo'lgan xaridorlarning ulushi	Savdolarning 80% dan ortig'i bir nechta mijozlardan keladi	Mijozlarning kichik bir qismi savdoning 50% ga yaqinini egallaydi	Savdo hajmi barcha mijozlar o'rtasida teng taqsimlanadi
		2
O'rnini bosuvchi mahsulotlarga o'tishga moyillik	Kompaniyaning mahsuloti noyob emas, to'liq o'xshashliklar mavjud	Kompaniyaning mahsuloti qisman noyobdir, mijozlar uchun muhim bo'lgan o'ziga xos xususiyatlar mavjud	Kompaniyaning mahsuloti mutlaqo noyob, analoglari yo'q
		2

Narxga sezgirligi	Xaridor har doim arzonroq mahsulotga o'tadi.	Xaridor faqat sezilarli narx farqi bo'lsa, o'tadi	Xaridor narxga mutlaqo befarq
		2
Iste'molchilar bozordagi mahsulot sifatidan norozi	Mahsulotning asosiy xususiyatlaridan norozilik	Mahsulotning ikkilamchi xususiyatlaridan norozilik	Sifatdan to'liq qoniqish
		2
JAMI BOL	8
4 ball	Mijozdan chiqish xavfi past
5-8 ball	Mijozdan chiqish tahdidining o'rtacha darajasi
9-12 ball	Mijozdan chiqish tahdidining yuqori darajasi

12-jadval. Xaridorlarning tahdidni baholash.
13-jadval.

Baholash parametrlari	Parametrni baholash
	2 ball	1 ball
Yetkazib beruvchilar soni	Bir nechta yetkazib beruvchilar yoki monopoliya	Yetkazib beruvchilar ko'p
	2
Cheklangan yetkazib beruvchi resurslari	Hajmi cheklangan	Jildlarda cheksiz
	2
Boshqa yetkazib beruvchilarga o'tish uchun xarajatlar	Boshqa yetkazib beruvchilarga o'tish uchun yuqori xarajatlar	Boshqa provayderlarga o'tish uchun arzon narx
	2
JAMI BOL	6
4 ball	Yetkazib beruvchilarning past ta'siri
5-6 ball	Yetkazib beruvchilarning o'rtacha ta'sir darajasi
7-8 ball	Yetkazib beruvchining yuqori ta'siri

13-jadval. Yetkazib beruvchilarning tahdidni baholash.
14-jadval.

Parametr	Ma'nosi	Tavsif	Ish yo'nalishi
O'rnini bosuvchi mahsulotlar tahdidi	Past	Bank bozorda noyob bo'lgan xizmatga ega, juda ko'p analoglari mavjud emas	Ma'lum vaqt davomida hotirjam bo'lish mumkin, ammo oldindan xizmatlar sifatini yaxshilash zarar qilmaydi

Tarmoq ichidagi raqobat tahdidi	O'rtacha	Kompaniya sekin o'sish sur'ati bilan yuqori raqobatbardosh bozorda. Kompaniyaning mahsuloti noyob emas, u qo'shimcha afzalliklar bilan ajralib turadi. Narxni oshirish imkoniyati cheklangan	Raqobatchilar takliflarining doimiy monitoringini o'tkazish. Mahsulotning o'ziga xosligini rivojlantirish kerak
Yangi raqobatchilarning tahdidlari	O'rtacha	Yangi raqobatchilarning paydo bo'lishining o'rtacha darajasi. Mikro bo'shliqlar mavjud. Sanoatga kirish uchun yuqori darajadagi investitsiyalar talab qilinadi	Yangi raqobatchilar paydo bo'lishini kuzatib borish, xususiyatlarini almashtira oladigan yangi mahsulotlarni joriy qilish, iste'molchilarning kompaniya bilan aloqa qilish muddatiga qaratilgan aksiyalarni o'tkazish, mahsulot haqidagi bilimlarni oshirish zarur
Hozirgi mijozlarni yo'qotish xavfi	O'rtacha	Mijozni yo'qotishning xavfi o'rtacha. Mahsulotning ikkilamchi xususiyatlaridan norozilik mavjud. Xaridor narxda sezilarli farq bo'lgan raqobatchiga o'tadi	Doimiy mijozlar uchun taklif ishlab chiqish. Narxga sezgir xaridorlar uchun iqtisodiy takliflarni ishlab chiqish.
Yetkazib beruvchining beqarorligi tahdidi	O'rtacha	Yetkazib beruvchi barqarorligi	Yetkazib beruvchi bilan aloqalarni bundanda mustahkamlash va uning ishonchini oqlash

14-jadval. M. Porterning "5 raqobatbardosh kuchlari" tahlilining qisqacha jadvali.

“Agrobank” ATB Jalaquduq filialining SWOT tahlili.

1-rasm. “Agrobank” ATB Jalaquduq filialining SWOT tahlili.
Yuqoridagi “Agrobank” ATB Jalaquduq filialining SWOT tahliliga ko’ra bankda yuqori malakali ishchi xodimlar ishlaydi. Bu esa bankning iste’molchilarga ko’rsatadigan xizmatining sifati yuqori ekanligini ko’rsatadi. Bank xizmatlaridan foydalanish anchagina osonlashtirilgan bo’lib, avvallari bankdan mikroqarzlar yoki shunga o’xshash minimal summadagi kreditlarni olish uchun bir necha oylab vaqt sarflangan va ko’plab hujjatlar talab etilgan bo’lsa, endi uzog’i bilan 10-15 kun muddat ichida kreditni rasmiylashtirish mumkin. Bunday yuqori darajadagi sifatli, tezkor xizmatlarni ko’rsatish uchun bank xodimlari zamonaviy texnika va jihozlar bilan ta’minlangan. Bankning boshqaruv faoliyatida xodimlarni rag’batlantirish tizimi ham yaxshi yo’lga qo’yilgan bo’lib, bu xodimlarni o’z ishlarini sidqidildan bajarishga undaydi. Endilikda bank mijozlari bank xizmatlaridan foydalanish uchun bank hududiga kelishi shart emas. Chunki bankning ish faoliyati raqamlashtirilgan bo’lib, mijoz uyidan chiqmagan holda plastik kartaga buyurtma berishi, kreditlar olishi, omonatlar qo’yishi, kreditlarni so’ndirishi va bankning boshqa xizmatlaridan foydalanishi mumkin. Buning uchun bank mijozlari shunchaki uyali aloqa vositalariga “Agrobank Mobile” ilovasini o’rnatishgan bo’lsa bo’ldi. Bankning yuqoridagi kabi kuchli jihatlari bo’lishiga qaramay kamchiliklari ham yo’q emas. Bankning ko’zga ko’ringan yuqori darajali kamchiliklari bu bank faoliyati to’laqonli markaz tomonidan nazorat qilinishi va dasturiy ta’minotda yuzaga keladigan uzulishlarning ko’pligidir. Bu esa o’z navbatida bankda mijozlarning uzun navbatlari yuzaga kelishiga sabab bo’ladi. Hozirgi kunda iste’molchilarning naqd pulga bo’lgan ehtiyojlari yuqoridir va bu ehtiyojni boshqa banklar kabi “Agrobank” ATB Jalaquduq filiali ham to’laqonli qondira olmayapti. Bundan tashqari bank hujjatlarini arxivlashda juda ko’p kamchiliklar mavjuddir.
“Agrobank” ATB Jalaquduq filialining tashqi muhitdagi imkoniyatlaridan biri sifatida bozorda qishloq xo’jaligini moliyalashtiradigan boshqa bankning mavjud emasligini aytish mumkin. Bu esa uzoq vaqt mobaynida bankning iste’molchilari, mijozlari bo’lishini bildiradi. Bundan tashqari O’zbekiston Respublikasining YaIMning katta qismini asosan qishloq xo’jaligi mahsulotlari egallashi va mamlakatning qishloq xo’jaligini yanada rivojlantirishga qaratilgan siyosati bank faoliyatiga ijobiy ta’sir ko’rsatadi. Keyinchalik “Agrobank” ATB Jalaquduq filiali Jalaquduq tuman hokimligi bilan, xorijiy mashhur banklar va tashkilotlar bilan aloqalarni yaxshi yo’lga qo’ygan bo’lib, bu bank faoliyatining rivojlanishi uchun juda katta ahamiyatga egadir. Lekin bunday imkoniyatlarga qaramay tashqi muhitda tahdidlar ham topiladi. Misol uchun tuman aholisining katta qismini asosan ma’lumoti o’rta va undan past bo’lgan aholi qatlami tashkil etadi va ularning moliyaviy savodxonligi boshqa hududlardagi aholiga qaraganda ancha pastdir. Bu esa mijozlar bilan ish olib borayotganda bir qancha muammolarni keltirib chiqaradi. Bundan tashqari tuman hududida brendining qiymati yuqori va hammaga mashhur bo’lgan “Hamkorbank”ning mavjudligi aholining katta qismini o’ziga jalb qiladi. Bu esa bank uchun katta xavfdir. Chunki har qanday bankning o’z mijozlari soni qanchalik ko’p bo’lsa, ana shu bankning moliyaviy holati yaxshi bo’ladi.