Mavzu: yakka plastinka metodi bilan issiqlik

2.1-rasm. 
Yakka plastina metodidan foydalanib, qurilish materiali namunasining issiqlik 
o’tkazuvchanligini aniqlash uchun qurilma.
Mazkur tajribada kameraning ichidagi qurilish materialini pastki qismining 
temperaturasi va kameraning tashqi qismining (bu holda muz) temperaturasi 
o’lchanadi. Elektr plita ulanganidan sistema birdaniga issiqlik muvozanatiga 
erishmaydi. Temperatura muvozanati holatida, temperaturalar farqini saqlash uchun, 
yetarli darajada uzoq vaqtdan keyin (taxminan 1 soat) temperaturaning o’zgarishini 

---

yozib boring. Ichki temperaturaning vaqt o’tishi bilan o’zgarishi temperaturaga va 
plyus qandaydir konstantaga proporsional: 
𝜕𝑡
∆𝜏
= 𝑎 ∙ 𝑡 + 𝑏
(2.4) 
Bu tenglamaning vaqt funksiyasi T(τ) sifatidagi yechimi quyidagi ko’rinishga 
ega: 
𝑓(𝑡) = 𝑡
𝐵𝑜𝑠ℎ
− 𝑡
𝐹𝑎𝑟𝑞
∙ 𝑒
𝑡
𝜏
(2.5) 
bu yerda, 
𝑡
𝑖𝑚
– issiqlik muvozanati holatidagi ichki temperatura, 
𝑡
𝐹𝑎𝑟𝑞
= 
t
im
– 
𝑡
𝐵𝑜𝑠ℎ
temperaturalar farqi, τ - vaqt doimiysi.
Issiqlik muvozanatida qurilish materiali namunasini qizlirilayotgan 
qismining temperaturasi quyidagi ko’rinishdagi funksiya bilan ifodalanishi mumkin: 
𝑓(𝑥) = 𝐴 − 𝐵 ∙ exp (−𝑥/𝐶)
(2.6) 
va u tajribadagi o’lchanayotgan temperatura qiymatlarini aks ettiradi.
Mos keltirish uchun olingan parametr A berilgan temperaturaga aynan 
to’g’ri keladi. Kamera tashqarisida joylashgan muz, qurilish materiali namunasi 
ustining temperaturasini past va eng asosiysi doimiy qilib ushlab turadi. Ammo, 
bunda temperatura qiymatining kichik tebranishlari bo’lishi mumkin, shuning uchun 
tashqi temperaturaning qiymati o’rtachalashtiriladi va shu o’rtacha qiymatdan 
temperaturalarning farqini hisoblashda foydalaniladi. 
∆𝑡 = 𝑡
𝑖𝑚
− 𝑡
𝑠𝑜𝑣𝑢𝑞
(2.7)
Va natijada issiqlik o’tkazuvchanlik hisoblanib topilishi mumkin. 
a)Quvvat o’lchash 

---

2.2-rasm.
Elektroplitkaning quvvatini aniqlash. 
2.2-rasmda tajriba qurilmasi keltirilgan. Odatda tajribani boshlashdan 
oldin, elektroplitkaning quvvatini P aniqlash kerak. Buning uchun kalorimetrik 
kamerani qurilish materiali plastinkasisiz qisqa vaqt ulang. 
• Elektroplitkani kalorimetrik kameraga joylashtiring. Biroq hali transformatorni 
ulamang!
• 2.2-rasmda tasvirlaganidek kuchlanish va tok kuchini o’lchash uchun 
transformator va kalorimetrik kamerani CASSY datchigiga (Sensor-CASSY) ulang.