Mavzu: yaimni hisoblashga daromadlar bo’yicha yondashuv. Reja

Milliy hisoblar tizimida makroiqtisodiy ko’rsatkichlar :
Makroiqtisodiy miqdor ko’rsatkichlari o’rtasidagi o’zaro bog’liqlikni milliy 
hisoblar tizimi orqali quyidagicha ifodalash mumkin; 
1) Barcha tarmoqlarning yalpi ishlab chiqarishi – oraliq iste’mol = Yalpi ichki mahsulot. 
2) Yalpi ichki mahsulot - amortizatsiya = sof ichki mahsulot. 
3) Sof ichki mahsulot – biznesga egri soliqlar = milliy daromad 
4) Milliy daromad – ijtimoiy sug’urtaga badallar – korporatsiya foydasiga 
soliqlar – korporatsiyani taqsimlanmagan foydasi + transfert to’lovlari = shaxsiy daromad. 
5) Shaxsiy daromad – yakka tartibdagi soliqlar = Ixtiyordagi daromad. 
Milliy daromad - bu, milliy ishlab chiqarishdan olingan daromad yoki ijtimoiy 
ishlab chiqarishdagi barcha daromad turlarining yig’indisidir. 
Yalpi milliy daromad quyidagicha hisoblanadi ;
YaMD = YaIM + horijdan olingan omilli daromadlar – horijliklarning ushbu 
mamlakat hududidan olgan omilli daromadlari. 
Shaxsiy daromad va milliy daromadning bir-biridan shunisi bilan farq qiladiki, 
ishlab chiqarishda mehnat qilish evaziga olingan daromadlarning bir qismi ( 
ijtimoiy sug’urtalar to’lovlari, korporatsiya foydasiga soliq va korporatsiyaning 
taqsimlanmagan foydasi ) amalda bevosita uy xo’jaligiga tushmaydi. Uy xo’jaligi 
hisobiga to’g’ri keladigan daromadlarning bir qismi, masalan, (transfert to’lovlari) 
- mehnat natijalarini bildirmaydi. Transfert to’lovlariga - sug’urta tashkilotlari 
tomonidan to’lanadigan, ya’ni qarilikda va baxtsiz xodisalarga shuningdek ijtimoiy 
dasturlarga asoslangan holda ishsizlarga to’lanadigan nafaqalar, nogironlarga 
to’lanadigan har xil to’lovlar, ishsizlarga va pensionerlarga to’lanadigan nafaqalar, 
iste’molchilar va davlat tomonidan to’lanadigan foiz to’lovlari va boshqa to’lovlar 
kiradi. 
Shaxsiy ixtiyordagi daromad deb individual soliqlarni to’lagandan keyingi 
daromadlarga aytiladi. Individual soliqlar - daromad solig’i, xususiy mol-
mulklarga va meros qolgan mulklarga solinidagan soliqlardan iborat. 

2. YaIMni hisoblash usullari. 
Asosiy makroiqtisodiy ko’rsatkichlardan biri bu - yalpi ichki mahsulotdir. 
Yalpi ichki mahsulot – bu muayyan davr mobaynida (bir yil) kim tomonidan 
yaratilishidan qatiy nazar mamlakat hududida yaratilgan barcha yakuniy tovar va 
xizmatlarning bozor qiymatidir. 
YaIM - bu biror-bir mamlakat xududida joylashgan korxona va tashkilotlarda 
ishlab chirarilgan tovar va xizmatlarning umumiy yiuindisidan iboratdir. 
Yalpi ichki mahsulot 3 xil usul asosida aniqlanadi ;
1) Ishlab chiqarish usuli – bunda yalpi ichki mahsulot barcha qo’shilgan 
qiymatlar yig’indisi sifatida aniqlanadi. 
 Yalpi ichki mahsulot = ∑ QQ