Mavzu. Yadroning tuzilishi va tarkibi. Yadrocha. Xramosoma, tuzilishi va tarkibi

Xromosoma,  tuzilishi  va  tarkibi.  Xromasoma:  xroma-bо„yoq,  soma-

tanacha degan ma‟noni bildiradi. Xromosomalar asosan bо„linayotgan hujayraning 

metofazasida  kо„rinadi.  Bu  xromosomalar  ikkita  yelkadan  iborat  bо„lib,  ularning 

о„rtasida  birlamchi  belbog„  joylashgan.  Ular  uch  xil  kо„rinishga  ega:  1-teng 

yelkali, 2- bir tomon yelkasi ikkinchisidan uzun, 3-tayoqchasimon (bir yelkasi juda 

kichik, ikkinchisi esa juda uzun). 

Har  bir  о„simlik  yoki  hayvon  turining hujayrasida xromosomalar  soni  о„zgarmas, 

ya‟ni  bir  xildir.  Masalan,  askarida  hujayralarida  2  ta,  drozifila  pashsha 

hujayralarida 8 ta, odam hujayrasida 46 ta xromosoma bor. Bu holat xromosomalar 

sonining  doimiylik  qoidasi  deyiladi.  Jinsiy  hujayralarda  esa  kam.  Ularda 

xromosomalar  gaploid  (toq)  tо„plamda,  somatik  hujayralarda  esa  xromosomalar 

diploid tо„plamda bо„ladi. Bu xususiyat xromosomalar juftlik qoidasi deyiladi. Har 

bir  juftga  kiruvchi  xromosomalar  о„z  о„lchami,  shakli  bilan  bir-biriga  о„xshaydi. 

Bunday xromosomalar gomolog xromosomalar deyiladi. 

Birinchi  juft  xromosomalari  esa  ikkinchi  juftga  kiruvchi  xromosomalardan 

farq 

qiladi, 

ular 

nogomologik 

xromosomalar 

deyiladi. 

Bu 

xususiyat 

xromosomalarning individualligi qoidasi deyiladi.