Mavzu: xususiy kapital hisobi

Qo‘shma korxona O‘zbekiston hamda xorij korxonalari hissalari asosida tashkil topadi. Qo‘shma korxonaning ustav kapitaliga hissa tariqasida tabiat resurslaridan, intellektual mulkdan foydalanish huquqi, nou-xau, moddiy va pul vositalari, shu jumladan, chet el valyutasi berilishi mumkin.
2. Ustav kapitalining shakllanishi va foydalanilishi hisobi
Ustav kapitalini buxgalteriyada hisobga olish uchun quyidagi hisobvaraqlar ochilgan:
8310-«Oddiy aksiyalar» 8320-«Imtiyozli aksiyalar» 8330-«Pay va kuyilmalar».
Ushbu hisobvaraqlar passiv hisoblanadi hamda davlat korxonalari ustav fondining, aktsionerlik jamiyatlar va shirkatlar ustav kapitalining shakllanishi va uning harakatini hisobga oladi. Aksiyadorlik sarmoyasi ruyxatga olingan xajmda, biroq hali tugallanmagan emissiya sifatida hisobda aks ettirilar ekan, e’lon qilingan (chiqarilishga ruxsat etilgan), joylashtirilgan (ularga aksiyadorlar obunasi amalga oshirilgan) hamda muomaladagi, ustavga muvofiq qo‘shimcha joylashtirilgan oddiy aksiyalarning analitik hisobini yuritish lozim.
Aksiyalar nominal qiymatini oshirish yoki qo‘shmcha aksiyalarni joylashtirish yo‘li bilan AJ ustav kapitalini oshirish, aksiyalar nominal qiymatini kamaytirish yoki ularning umumiy sonini qisqartirish, shu jumladan, aksiyalarning ma’lum qismini so‘ndirish yuli bilan jamiyatning o‘zi sotib olishi orqali ustav kapitalini qisqartirish amalga oshiriladi.
8610-hisobvaraqda sotib olingan xususiy aksiyalar ustav kapitali hisobvarag‘iga nisbatan kontrpassiv \isoblanadi va u AJning kapitalini kamaytiradi shu sababli balansda ustav sarmoyasidan chegiriladi. AJ quyidagi sabablarga ko‘ra o‘z aksiyalarini kayta sotib olishi mumkin:

0. 
   aksiyalar kursini maqbul darajada ushlab turish uchun;
   
1. 
   har bir kolgan aksiyaga dividendlarni oshirish uchun;
   
2. 
   o‘z xodimlari orasida aksiyalarni tarqatish yoki qolgan aksiyalar nominal qiymatini oshirish uchun;
   
3. 
   boshqa firmalar tomonidan nazorat o‘rnatish uchun aksiyalarning sotib olinishini bartaraf etish maqsadida.
   

Ta’sischilar bilan hisoblashishishlar. Korxona ro‘yxatdan o‘tganidan sung ro‘yxatdan o‘tkazilgan ustav kapitali summasiga korxona oldida muassislarning qarzi vujudga keladi. Ta’sischilarning ustav kapitaliga bo‘lgan qarzlari bo‘yicha olib boriladigan xieob-kitoblarning hisobi 4610-«Ustav kapitaliga badallar bo‘yicha ta’sischilarning qarzlari» hisobvarag‘ida olib boriladi. 4610-hisobvaraq aktiv bulib, debet saldosi ta’sischilar­ning oy boshiga bo‘lgan saldosini ko‘rsatadi. Debet oboroti hisobot oyida vujudga kelgan ta’sischilarning qarzlarini aks ettirsa, kredit oboroti ta’sischilar tomonidan utkazib berilgan pul mablag‘lari, moddiy qiymatliklar va mulklar qiymatini ko‘rsatadi.
Ta’sischilar bilan olib boriladigan hisob-kitoblarning analitik hisobini yuritish uchun asos bulib ta’sis hujjatlari, asosiy vositalar va nomoddiy aktivlarni qabul-qilish-topshirish dalolatnomalari, kirim kassa orderlari va boshqalar hisoblanadi.
Ruyxatdan o‘tkazilgan ustav kapitali summasiga 4610-«Ustav kapitaliga badallar bo‘yicha ta’sischilarning qarzlari» hisobvarag‘i debetlanib, 8310-«Oddiy aksiyalar», 8320-«Imtiyozli aksiyalar» va 8330-«Paylar va ulushlar» hisobvaraqlari kreditlanadi.

4610-«Ustav kapitaliga badallar bo‘yicha ta’sischilarning qarzlari» hisobvarag‘i bo‘yicha hisobvaraqlar korrespondentsiyasi

№