Mavzu: Xo’jalik yurituvchi sub’ektlarni moliyaviy isloh qilish

Tijorat asosida faoliyat yurituvchi korxona va tashkilotlar moliyasi. Tijorat tashkiloti

• Tijoratchi tashkilot bo‘lgan yuridik shaxs xo‘jalik shirkati va jamiyati, ishlab chiqarish kooperativi, unitar korxona va qonunlarda nazarda tutilgan boshqacha shaklda(xususiy korxona, jamoa korxonalari) tuzilishi mumkin.
• Ulushlarga (qo‘shilgan hissalarga) yoki muassislarning (ishtirokchilarning) aksiyalariga bo‘lingan ustav fondi (ustav kapitali)ga ega bo‘lgan tijoratchi tashkilotlar xo‘jalik shirkatlari va jamiyatlari hisoblanadi.
• Muassislar (ishtirokchilar) qo‘shgan hissalar yoki ular sotib olgan aksiyalar hisobiga vujudga keltirilgan, shuningdek xo‘jalik shirkati yoki jamiyati o‘z faoliyati jarayonida ishlab chiqargan va sotib olgan mol-mulk mulk huquqi asosida unga tegishlidir.

• Tijorat tashkilotlari va korxonalari moliyasini tashkil etish tamoyillari 

• Xo‘jalik shirkatlari va xo‘jalik jamiyati.

• Xo‘jalik shirkatlari- bu shaxslar va ulardan har birining bevosita harakatlari (to javobgarlikkacha) foyda olish maqsadida birlashish bo‘lsa, xo‘jalik jamiyatlari esa faqat ularning ishtirokchilari kapitallarining birlashuvi bo‘lib, ulardan har birining jamiyat faoliyatida bevosita ishtirokisiz amalga oshadi.

• O‘zbekiston Respublikasi Fuqarolik kodeksiga sharh 1-j. (birinchi qism)
• O‘zbekiston Respublikasi Adliya vazirligi. – T.: «Vektor-Press», 2010. – 169b.

• Turli mamlakatlar iqtisodiyotida tarixiy an'analar va iqtisodiy taraqqiyot bosqichlariga muvofiq ravishda notijorat sektor faoliyatining masshtablari bir-biridan farq qiladi. Biroq, bir necha miqdoriy tavsifnomalarning (ko‘rsatkichlarning) tahlili, yaxlit olinganda, bu sektorning taraqqiy topayotganligidan dalolat beradi. Ana shunga o‘xshash tavsifnomalarga (ko‘rsatkichlarga) quyidagilarni kiritish mumkin:

• Notijorat tashkilot-larining soni. Yevropa mamlakatlarida har 1000 kishiga 4ta notijorat tashkiloti to‘g‘ri keladi. Finlyandiya shu ma'noda rekordchi hisoblanib, bu yerda har 1000 kishiga 21tadan to‘g‘ri keluvchi notijorat tashkilotlari mavjud. Bu ko‘rsatkichning darajasi Rossiyada 3,3ga tengdir;

• Notijorat tashkilotlari moliyasining xususiyatlari

• Notijorat asosda xo‘jalik yuritishning asosiy xususiyatlari quyidagilardan iborat:

• faoliyatning foyda olishga emas, balki ma'lum bir missiyaga erishishga yo‘naltirilganligi;
• e'lon qilingan maqsadlarga erishish uchun olingan foydadan vosita sifatida foydalanish;
• bozor xo‘jaligining iqtisodiy samaradorligi va faoliyatning sosial samaradorligini birgalikda qo‘shib olib borish.