Mavzu. Xo`jalik operatsiyalarida ikkiyoqlama yozuv

• Mavzu. Xo`jalik operatsiyalarida ikkiyoqlama yozuv
• Reja:
• 1. Buxgalteriya hisobi schyotlari, ularning tuzilishi va turkumlanishi.
• 2. Buxgalteriya hisobi schyotlaridagi ikkiyoqlama yozuv va uning asoslanishi.
• 3. Sintetik va analitik (tahliliy) hisob.
• 4. Joriy buxgalteriya hisobi ma’lumotlarini umumlashtirish.
• 5. Buxgalteriya hisobining schyotlar rejasi.

Счётлар режасининг тарихий ривожланиши

• Счётлар режасининг тарихий ривожланиши

	Тасдиқ ланган санаси	Бўлим-лар сони	Синте-тик счёт-лар сони	Субсчёт лар сони	Баланс-дан ташқа-ри счёт лар сони	Эслат ма
1.Биринчи қабул қи-линган счётлар режаси	1925	26	103	60
2.Биринчи соддалашти-рилган счётлар режаси	1948	26	126	77	9
3.Ягона наъмунавий счётлар режаси	1951	31	73	142	11
4.Ягона счётлар режаси	1959	11	69	98	10
5.Ўзбекистон Респуб-ликасида қабул қилинган биринчи счётлар режаси	1994	9	75	60	9
6.21-сонли БХМА тас-диқланган счётлар ре-жаси

Buxgalteriya hisobi schyotlari – aktivlarning tarkibi, joylashtirilishi va shakllantirish manbalari hamda operatsiyalar bo‘yicha joriy aks ettirish, guruhlash, nazorat qilish usulidir.

• Buxgalteriya hisobi schyotlari – aktivlarning tarkibi, joylashtirilishi va shakllantirish manbalari hamda operatsiyalar bo‘yicha joriy aks ettirish, guruhlash, nazorat qilish usulidir.
• Tashqi ko‘rinishi bo‘yicha schyotlar ikki ustundan iborat bo‘lgan jadval shaklida bo‘ladi. Schyotning nomi jadvalning yuqori qismida yoziladi. Ushbu jadvalning chap qismi “Debet” (D-t), o‘ng qismi “Kredit” (K-T) deb ataladi. “Debet” va “Kredit” so‘zlari buxgalteriya hisobiga uning rivojlanish davri boshlanishida kiritilgan bo‘lib, bu so‘zlar XII asrlarda sotuvchi va bankir o‘rtasidagi hisob-kitob hamda kredit munosabatlarini aks ettirgan.
• “Debet” so‘zi lotincha bo‘lib “u qarzdor”, “Credit” so‘zi esa “ishondi” degan ma’noni bildiradi.

Schyotlarda mol-mulk va uning manbasining hisobot davri boshi hamda oxiridagi holati aks ettiriladi. Schyotlarga hisobot davrining boshiga ma’lumotlari buxgalteriya balansining aktiv va passiv qismlari moddalaridan olib yoziladi. Ushbu ma’lumotlar qoldiq yoki saldo deb ataladi. Ayrim hollarda ba’zi bir schyotlarda saldo bo‘lmasligi ham mumkin. Debet va kreditda aktiv yoki passsivlarning tarkibidagi o‘zgarishlar aks ettiriladi. Hisobot davri ichida schyotning debet qismida yozilgan summalar debet oborot, kredit qismiga yozilgan summalarini kredit oborot deb ataladi.

• Schyotlarda mol-mulk va uning manbasining hisobot davri boshi hamda oxiridagi holati aks ettiriladi. Schyotlarga hisobot davrining boshiga ma’lumotlari buxgalteriya balansining aktiv va passiv qismlari moddalaridan olib yoziladi. Ushbu ma’lumotlar qoldiq yoki saldo deb ataladi. Ayrim hollarda ba’zi bir schyotlarda saldo bo‘lmasligi ham mumkin. Debet va kreditda aktiv yoki passsivlarning tarkibidagi o‘zgarishlar aks ettiriladi. Hisobot davri ichida schyotning debet qismida yozilgan summalar debet oborot, kredit qismiga yozilgan summalarini kredit oborot deb ataladi.

№	Schyotlar turkumlanishi xususiyatlari	Xususiyatlardan kelib chiqqan holda schyotlar tarkibi
1.	Schyotlarning tuzilishiga ko‘ra	Doimiy schyotlar	Aktiv (A)
			Passiv (P)
		Vaqtinchalik schyotlar	Tranzit schyotlar (T)
		Balansdan tashqari schyotlar (BT)
2.	Ko‘rsatkichlarni aks ettirilishiga ko‘ra	Sintetik schyotlar
		Analitik schyotlar
3.	Balansda aks ettirilishiga ko‘ra	Balans schyotlari
		Balansdan tashqari schyotlar (BT)
4.	Tayinlanish mo‘ljaliga ko‘ra	Asosiy schyotlar	Aktiv schyot (A)
			Passiv schyot (P)
		Tartibga soluvchi schyotlar	Kontr-aktiv (KA)
			Kontr-passiv (KP)
			To‘ldiruvchi schyotlar
		Taqsimlovchi schyotlar	Yig‘ib taqsimlovchi
			Hisobot davrlari bo‘yicha taqsimlovchi
		Kalkulyatsiya schyotlari
		Taqqoslovchi schyotlar

• Buxgalteriya hisobi schyotlarining turkumlanishi