4- bosqich.
Ma’lumotni 512 bitlik bloklarga ajratib qayta ishlash.
Bu xesh funksiyaning asosiy sikli quyidagic
ha bo‘ladi: for (
t
= 0;
t
< 80;
t
++){
temp
=
(
a
<<< 5) +
ft
(
b
,
c
,
d
) +
e
+ W
t
+ K
t
;
e
=
d
;
d
=
c
;
c
=
b
<<< 30;
b
=
a
;
a
=
temp
; }, Bu
yerda <<< - chapga siklik surish amali. K
t
lar 16 lik sanoq sistemasida yozilgan quyidagi
sonlardan iborat:
ft(x, y, z) funksiyalar esa quyidagi ifodalar bilan
aniqlanadi:
Wt
lar kengaytirilgan
ma’lumotning 512 bitlik blokining 32 bitlik qism bloklaridan quyidagi qoida bo‘yicha hosil
qilinadi:
Asosiy sikl tugagandan keyin
a
,
b
,
c
,
d
va
e
larning qiymatlari mos ravishda A, B, C, D
va E registrlardagi qiymatlarga qo‘shiladi hamda shu registrlarga yozib qo‘yiladi va
kengaytirilgan ma’lumotning keyingi 512 bitlik blokini qayta ishlashga o‘tiladi.
5- bosqich
. Natija.
Ma’lumotning xesh qiymati A, B, C, D va E registrlardagi qiymatlarni
birlashtirish natijasida hosil qilinadi.
Xulosa
Bugungi jamiyat taraqqiyoti insoniyat tafakkurining maxsuli bo’lgan rivojlangan ilm-fan
yutuqlariga asoslangan texnika va texnologiyalar bilan bir qatorda, keng ma’noda,
axborotlarning muhim ahamiyatga egaligi orqali xam belgilanadi. Faoliyat
maqsadlarining turlicha bo’lishi tabiiy ravishda axborotlardan turli maqsadlarda
foydalanish asosl
ariga sabab bo’ladi. Shuning uchun bugungi, axborotlarni saqlash va
uzatish tizimlari bir tomondan takomillashib murakkablashgan va ikkinchi tomondan
axborotdan foydalanuvchilar uchun keng qulayliklar vujudga kelgan davrda, axborotlarni
maqsadli boshqarishning qator muhim masalalari kelib chiqadi. Bunday masalalar
qatoriga katta xajmdagi axborotlarning tez va sifatli uzatish xamda qabul qilish,
axborotlarni ishonchliligini ta’minlash, axborotlar tizimida axborotlarni begona
shaxslardan(keng ma’noda) muxofaza qilish kabi ko’plab boshqa masalalar kiradi.
Yuqoridagi keltirilgan asosli muloxazalardan kelib chiqib, axborotlarni asli xolidan
o’zgartirilgan xolda, ya’ni shifrlangan xolda, saqlash va uzatish masalalarining muhim
ekanligiga shubxa yo’qdir.
Xesh funks
iyalar asosan ma’lumotning butunliligini ta’minlashda ya’ni axborot
xavfsizligini ta’minlashda keng ko’lamda qo’llaniladi. Shuning uchun ham xesh
funksiyalarning zamonaviy kriptografiya tutgan o’rni juda muhimdir.
Foydalanilgan adabiyotlar
+
1.
G’aniev S.K., Karimov M.M., Tashev K.A. Axborot xavfsizligi: Axborot
kommunikasion tizimlar xavfsizligi
– T.: ―ALOQAChI, 2008
2. Karimov I.M. Axborot xavfsizligi asoslari
– T.: O’zbekiston Respublikasi IIV
Akademiyasi, 2013
3. Akbarov D.E. Axborot xavfsizligini
ta’minlashning kriptografik usullari va ularning
qo’llanilishi – Toshkent: «O’zbekiston markasi» nashriyoti, 2009
4.
Шнайер Б. Прикладная криптография. Протоколы, алгоритмы, исходные
тексты на языке Си = Applied Cryptography. Protocols, Algorithms and Source
Code in C.
— М.: Триумф, 2002. — 816 с. — 3000 экз. — ISBN 5-89392-055-4.
5.
Дональд Кнут. Искусство программирования. Том 3. Сортировка и поиск =
The Art of Computer Programming, vol.3. Sorting and Searching.
— 2-е
издание. — М.: «Вильямс», 2007. — С. 824. — ISBN 0-201-89685-0.
6.
Кормен, Т., Лейзерсон, Ч., Ривест, Р., Штайн, К. Глава 11. Хеш-таблицы. //
Алгоритмы: построение и анализ = Introduction to Algorithms / Под ред. И. В.
Красикова. — 2-е изд. — М.: Вильямс, 2005. — 1296 с. — ISBN 5-8459-0857-
4.
7.
Национальный стандарт РФ. «Методы и средства обеспечения
безопасности. Часть 1. Концепция и модели менеджмента безопасности
информационных и телекоммуникационных технологий». ГОСТ Р ИСО/МЭК
13335-1
— 2006.
8. www.wikipedia.org | Jahon ensiklopediyasi.
9. www.infosec.uz
| Axborot xavfsizligini ta’minlash markazi rasmiy web-sayti.