Valyuta kursi - bu, bir valyutani boshqa bir valyutadagi ifodasi yoki bahosidir.
Valyuta kursini kelib chiqishi mamlakatlar iqtisodiy faoliyatini muhim va ajralmas tarkibiy qismi bo’lgan-xalqaro savdoni rivojlantirish bilan bog’liq. Valyuta kursi xalqaro savdoni rivojlanishiga ta’sir ko’rsatish bilan ichki iqtisodiyotga ham ta’sir ko’rsatadi. Bunga sabab valyuta kursining holati bilan mamlakat iqtisodiyotining barcha sohalarining holati o’rtasidagi o’zaro bog’liqliqdir. Valyuta kursi asosan quyidagi jarayonlarni amalga oshirish uchun:
kapital va kredit harakatida tovar va xizmatlar savdosida valyutalarni o’zaro ayirboshlash Valyuta kursiga ta’sir etuvchi omillarni quyidagi
guruhlarga bo’lish mumkin
Valyuta kursini dinamikasini bevosita
aniqlovchi yoki xalqaro iqtisodiy
ayirboshlash jarayoni bilan bevosita bog’liq
bo’lgan omillar
(Uyushgan) sabab omillarning o’zgarishiga
ta’sir etuvchi va valyuta kursini o’rnatish
mexanizmida boshqaruvchi sifatida ta’sir
etuvchi omillar
Iqtisodiy tizimni dinamik tizim tenglikdan
chiqib ketishi natijasida yuzaga keladigan
omillar
Siyosiy omillar
Valyuta kursini dinamikasini bevosita aniqlovchi yoki xalqaro iqtisodiy ayirboshlash jarayoni bilan bevosita bog’liq bo’lgan omillar
- pulni ichki va tashqi taklifi -xalqaro ayirboshlashda qatnashuvchi mamlakatlarning yalpi milliy mahsuloti(YaMM ) to’lov balansi; - foiz stavkalari
Iqtisodiy tizimni dinamik tizim tenglikdan chiqib ketishi natijasida yuzaga keladigan omillar: • Iqtisodiy tanglikning namoyon bo’lishi; • Davlat byudjeti defitsiti; • Nazoratsiz emissiya; • Inflyatsiya; • Ichki va tashqi baholar o’rtasidagi farq. • Monopol ishlab chiqarish; • Pullarni xorijiy valyuta funktsiyasini bajarishi; a) To’liq hajmda to’lov vositasi; b) jamg’arish vositasi; v)Kapitalni chetga oqib ketishi; • Investitsiyani qisqartirish; • Ishlab chiqarish hajmini pasayishi. • Resurslar oborotida qatnashmaslik; • Iste’molchilarning foydalarini pasayishi; • Valyuta birjasidagi o’yin; • Tovarlarni «yuvilishi»; • Demping baholaridan foydalanish orqali ayrim firmalarning olib borayotgan tashqi savdo faoliyati
Konvertirlanganlik - darajasiga ko’ra valyuta kursi 3 ga bo’linadi.
erkin «suzib» yuruvchi
cheklangan darajada «suzib»yuruvchi
qayd etilgan valyuta kurslari.
Siyosiy omillar • Mamlakat pul tizimiga bevosita o’zgarish kirituvchi siyosiy qarorlar; • Davlat siyosatini muddatini aniqlovchi qarorlar; • Boshqaruv strukturasining barqarorlik darajasi; • Iqtisodiy tizimni boshqarishda ishonchlilik darajasi; • Qonunlarni bajarilish darajasi; • Iqtisodiyotda davlat ulushining miqdori; • Mamlakatdagi siyosiy kuchlar o’rtasidagi kelishmovchiliklar darajasi; • Iqtisodiyotni ko’tarish bo’yicha aniq ishlangan dasto’rning yo’qligi; • Aholning boshqaruv strukturasiga ishonchlilik darajasi; • Xususiy kapitalning himoyalanganlik darajasi.