Mavzu: Xalqaro savdo. Xalqaro mehnat taqsimoti va xalqaro savdo to‘g‘risidagi turlicha nazariyalar



Download 366,51 Kb.
bet14/18
Sana23.06.2022
Hajmi366,51 Kb.
#694827
1   ...   10   11   12   13   14   15   16   17   18
Bog'liq
XALQARO SAVDO

ToT = (Px/Pim) x (Qx /Qim)
Xalqaro savdo va iqtisodiy o‘sish orasidagi bog‘liqlik hamisha jiddiy munozaralar uchun mavzu bo‘lib kelgan: bir tomondan ishlab chiqarishni kuchaytirish eksportga yanada arzonroq tovarlar taklifini kengaytirishga va yangi bozorlarni egallashga olib kelishi mumkin, ammo boshqa tomondan esa, buning natijasida iqtisodiy o‘sishning tezlashuvi tufayli mamlakatda yuzaga kelgan ustunliklar yanada arzon eksport narxlar orqali xorijga o‘tib ketadi. O‘sish, uning xalqaro savdoga ta’siri nuqtai nazaridan neytral, eksportni kengaytirishga qaratilgan va import o‘rnini qoplashga qaratilgan bo‘lishi mumkin. O‘sishning xalqaro savdoga ta’siri qanday ishlab chiqarish omillari - eksportni kengaytirishga qaratilgan omillar yoki import o‘rnini qoplashga qaratilgan omillarning o‘sishi bilan aniqlanadi.
Faraz qilaylik, O‘zbekiston va YAponiya faqat 1- va 2-tovarlarni ishlab chiqaradi.
Gorizontal o‘qqa 1-tovarning nisbiy miqdorini uning o‘sishini inobatga olgan holda (Q1+Q1’)/(Q2+Q2’), vertikal o‘qqa esa nisbiy narx (R1/R2)ni joylashtiramiz. Birinchi mamlakatda eksport qilinadigan 1-tovar ishlab chiqarishi keskin ko‘payib kesin, bu holda uning taklifi ortadi va 2-tovarning nisbiy ishlab chiqarishi kamayadi. Nisbiy taklif egri chizig‘i RS nuqtadan RS’ ga ko‘chadi. 1-tovarning nisbiy narxi (P1/P2)dan (P1/P2)’gacha tushadi (2.3.4-rasm)
.
2 .3.4-a rasm. Eksportni kengaytirishga qaratilgan o‘sish


4-b rasm. Importni o‘rnini qoplashga yo‘naltirilgan o‘sish

Eksport narxlari tushadi, import narxlari esa ortadi. Bu O‘zbekiston uchun savdo sharti yomonlashgani, YAponiya uchun esa savdo sharti yaxshilanganidan dalolat beradi. Qaysi mamlakatda o‘sish boshlangani emas, balki qaysi tovar ishlab chiqarishi ko‘payganligi muhim hisoblanadi. 1-tovar ishlab chiqarishi YAponiyada o‘sganda ham bu holatning nisbiy taklif egri chizig‘iga ta’siri xuddi yuqorigidek bo‘lar edi.


@ Eksportni kengaytirishga qaratilgan o‘sish (export-biased growth) — mamlakat eksport qiladigan tovar ishlab chiqarishini kengayishi bo‘lib, bu savdo shartini savdo hamkorlari foydasiga yaxshilanishiga olib keladi.
Eksportni kengaytirishga qaratilgan o‘sish har bir mamlakatda eksport tovarini – bizning misolimizda O‘zbekistonda 1-tovar, YAponiyada 2-tovar ishlab chiqarishini ko‘payishi bilan aniqlanadi. Jahon bozoriga bu tovarlar taklifining ortishi nisbiy narxlarning pasayishiga olib keladi. CHunki har bir mamlakat nisbiy narxi ortib borayotgan import tovarlarini ilgaridek miqdorda sotib olish uchun nisbiy narxlari tushub borayotgan o‘zlarining eksport tovarlarini yanada ko‘proq miqdorda sotishga majbur bo‘lishadi. Buning natijasida eksportni kengaytirishga qaratilgan o‘sish mamlakat savdo shartini savdo hamkorlari foydasiga yaxshilanishiga olib keladi.
Boshqa tomondan esa, agar O‘zbekiston va YAponiyada mos ravishda import qilinadigan 2-tovar yoki 1-tovar ishlab chiqarishi ko‘payadigan bo‘lsa, nisbiy taklif egri chizig‘i RS nuqtadan RS’ nuqtaga ko‘chadi. Natijada 1-tovarning nisbiy narxi (P1/P2)dan (P1/P2)’gacha ko‘tariladi (2.3.4.-b rasm), bu O‘zbekiston uchun savdo sharti yaxshilanib, YAponiya uchun yomonlashishini anglatadi.
@ Import o‘rnini qoplashga qaratilgan o‘sish (import-biased growth) — mamlakat import qiladigan tovar ishlab chiqarishining kengayishi bo‘lib, bu savdo shartini savdo hamkorlar uchun yomonlashib, mamlakat foydasiga yaxshilanishiga olib keladi.
Import o‘rnini qoplashga qaratilgan o‘sish har bir mamlakatda import bilan raqobat qiluvchi tovar – bizning misolimizda, O‘zbekistonda 2-tovar, YAponiyada esa 1-tovar ishlab chiqarishining o‘sishi bilan belgilanadi. Bu tovarlar ichki ishlab chiqarishining o‘sishi eksport nisbiy narxlarining ortishiga, import nisbiy narxlarining pasayishiga olib keladi, chunki har bir mamlakat mustaqil ravishda ishlab chiqarayotgani bois an’anaviy import tovarlarini kamroq xarid qila boshlaydi. Importga talabning qisqarishi natijasida import tovarlar nisbiy narxi tushadi, binobarin savdo sharti savdo hamkorlari uchun yomonlashib, mamlakat foydasiga yaxshilanishiga olib keladi.

Download 366,51 Kb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   10   11   12   13   14   15   16   17   18




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish