Mavzu: xalqaro audit standartlarining mohiyati. O‘zbekiston respublikasida auditorlik faoliyatining huquqiy asoslari

O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining 2020-yil 24-avgustdagi PF-6044-son “Litsenziyalash va ruxsat berish tartib-taomillarini tubdan takomillashtirish chora-tadbirlari to‘g‘risida”gi Farmoniga muvofiq 2021-yil 1-yanvardan boshlab auditorlik faoliyatini litsenziyalash bekor qilindi. O‘zbekiston Respublikasining “Auditorlik faoliyati” to‘g‘risidagi Qonunining 27-moddasiga muvofiq auditorlik tashkiloti o‘zi haqidagi ma’lumotlar Auditorlik tashkilotlarining reestriga kiritilgan sanadan e’tiboran auditorlik faoliyatini amalga oshirishga haqlidir.

• O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining 2020-yil 24-avgustdagi PF-6044-son “Litsenziyalash va ruxsat berish tartib-taomillarini tubdan takomillashtirish chora-tadbirlari to‘g‘risida”gi Farmoniga muvofiq 2021-yil 1-yanvardan boshlab auditorlik faoliyatini litsenziyalash bekor qilindi. O‘zbekiston Respublikasining “Auditorlik faoliyati” to‘g‘risidagi Qonunining 27-moddasiga muvofiq auditorlik tashkiloti o‘zi haqidagi ma’lumotlar Auditorlik tashkilotlarining reestriga kiritilgan sanadan e’tiboran auditorlik faoliyatini amalga oshirishga haqlidir.

• Auditorlik tashkilotlarining xududlar boʻyicha taqsimlanishi

• Auditorlarning xududlar boʻyicha taqsimlanishi

• Auditorlik tashkilotlarining xalqaro tarmoqlarda qatnashishi (soni)

AUDITORLIK TASHKILOTLARINING MIJOZLARI

Auditorlik tekshiruvlari oʻtkazilgan xoʻjalik yurituvchi subʼektlarning faoliyat turlari boʼyicha taqsimlanishi

Berilgan auditorlik xulosalarining turlari boʻyicha taqsimlanishi

O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining 2018-yil 19-sentabrdagi PQ-3946-son “O‘zbekiston Respublikasida auditorlik faoliyatini yanada rivojlantirish chora-tadbirlari to‘g‘risida”gi qarorining 4-bandiga muvofiq ustav kapitalida davlat aksiyalari (ulushlari) to‘plami 50 foizdan ortiq bo‘lgan korxonalarda tashqi auditni o‘tkazish uchun auditorlik tashkilotini O‘zbekiston Respublikasi Xususiylashtirilgan korxonalarga ko‘maklashish va raqobatni rivojlantirish davlat qo‘mitasi va Moliya vazirligi tomonidan belgilanadigan ro‘yxat ichidan tanlov asosida tanlash to‘g‘risidagi talablar bekor qilingan.

• O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining 2018-yil 19-sentabrdagi PQ-3946-son “O‘zbekiston Respublikasida auditorlik faoliyatini yanada rivojlantirish chora-tadbirlari to‘g‘risida”gi qarorining 4-bandiga muvofiq ustav kapitalida davlat aksiyalari (ulushlari) to‘plami 50 foizdan ortiq bo‘lgan korxonalarda tashqi auditni o‘tkazish uchun auditorlik tashkilotini O‘zbekiston Respublikasi Xususiylashtirilgan korxonalarga ko‘maklashish va raqobatni rivojlantirish davlat qo‘mitasi va Moliya vazirligi tomonidan belgilanadigan ro‘yxat ichidan tanlov asosida tanlash to‘g‘risidagi talablar bekor qilingan.

• 2021 yil bo‘yicha xalqaro auditorlik tarmoqlarga a’zo hisoblangan auditorlik tashkilotlarining ro‘yxati

№	Auditorlik tashkilotlarining nomi	Xalqaro auditorlik tarmoqlarga a’zolik
1	“PricewaterhouseCoopers” auditorlik tashkiloti	Price water house Coopers International limited 2002yil 29 avgust
2	MChJ "Deloitte Touche" auditorlik tashkiloti	"Deloitte Touche Tohmatsu" 2002 yil dekabr.
3	MChJ "ERNST & YOUNG" auditorlik tashkiloti	EY Global
4	MChJ "KPMG AUDIT" auditorlik tashkiloti	KPMG International, 2017

• 2021 yil bo‘yicha mamlakatimiz auditorlik tashkilotlari xalqaro uyushmalarga a’zo hisoblangan auditorlik tashkilotlarining ro‘yxati

1	MChJ "GRANT THORNTON"auditorlik tashkiloti	Grant Thornton International 2011 yil 01 yanvar
2	MChJ shaklidagi"NAZORAT-AUDIT" auditorlik tashkiloti		IAPA mejd.assos. 2014 yil Iyun
3	MChJ "TSIAR-FINANS" auditorlik tashkiloti		Geneva Group International Limited syurix 2012 yil avgust
4	MChJ " FTF-LEA-AUDIT " auditorlik tashkiloti		Leading Edge Alliance (SShA) 2013 yil sentabr
5	MChJ "HLB TASHKENT" auditorlik tashkiloti	HLB International 2012yil fevral
6	MChJ "KRESTON TASHKENT" auditorlik tashkiloti	Kreston International 2011 yil 1 sentabr
7	MChJ shaklidagi "PKF MAK ALYANS" auditorlik tashkiloti	PKF International Limited 2010 yil iyul
8	MChJ shaklidagi "UHY TASHKENT" auditorlik tashkiloti	UHY International 2012 y.
9	MChJ "BAKER TILLY TASHKENT" auditorlik tashkiloti	Baker Tilly International 2011 yil noyabr
10	MChJ shaklidagi "CROWE TAC " auditorlik tashkiloti		Crowe Horwath Internatoinal
11	MChJ shaklidagi "TRI-S-AUDIT" auditorlik tashkiloti		BKR International Asiya Pasific Regional Group 2015 yil iyul
12	MChJ shaklidagi "TTT-AUDIT" auditorlik tashkiloti	JPA International 2016 yil yanvar
13	MChJ shaklidagi "AUDIT- VARN" auditorlik tashkiloti	FinExpertizaNetwork LLC, 2017
14	MChJ shaklidagi “SFAI-BUXGALTER-AUDIT TASHKENT” auditorlik tashkiloti	Santa Fe Associates ltd, 2019 yil oktabr
15	MChJ shaklidagi “MASLAXATAUDIT-M” auditorlik tashkiloti	JPA International, 2019 yil oktabr
16	MChJ shaklidagi “SATA-AUDIT” auditorlik tashkiloti	JPA International, 2020 yil iyun
17	MChJ shaklidagi “AUDIT-KANON” auditorlik tashkiloti	HLB International 2018 yil yanvar
18	MChJ shaklidagi “PROM AUDIT” auditorlik tashkiloti		PROME GLOBAL, may 2021 g.
19	MChJ shaklidagi “URGANCH-AUDIT” auditorlik tashkiloti	JPA International, 2021 yil aprel
20	MChJ shaklidagi “GLOBAL-AUDIT” auditorlik tashkiloti	FinExpertizaNetwork LLC, 2021 yil 15 avgust qayta tiklangan

• АУДИТОРЛИК ТЕКШИРУВИ ЎТКАЗИШ ТЎГРИСИДА
• Ш А Р Т Н О М А
• Ушбу шартнома «_____» ______________ 20 ___ й.
• «Агроаудитинформ» аудиторлик фирмаси (кейинги-ўринларда «Бажарувчи») номидан фирма Низоми асосида иш юритувчи,
• директор _________________________________________ ва _______________________(кейинги уринларда «Буюртмачи») номидан_______________асосида иш юритувчи ________ иккинчи томон бўлиб, ушбу шартномани қуйидагилар тўғисида туздик:
• I. ШАРТНОМА ПРЕДМЕТИ.
• 1. «Буюртмачи» аудиторлик текшириш, тафтиш, молия хўжалик фаолиятини таҳлил қилиш ёки молиявий фаолиятни текшириш, аудиторлик ҳулосаси тузишига топшириқ беради ________________________________________________________________________________________________________
• 2. Асосий воситалар, пул ва материал ресурсларини инвентаризация қилиш зарурати бўлганда «Буюртмачи»нинг бухгалтерия ходимлари ва бошқа зарур мутахассислар жалб этилиб, «Буюртмачи» нинг буйруғи билан расмийлаштирилади.
• 3. Ишни қабул қилиш далолатномага асосан амалга оширилади. Имзоланиши шарт бўлган ҳужжат аудиторлик хулосаси бўлиб ҳисобланади. (зарур ҳолларда дебиторлар ва кредиторлар рўйхати (расшифровкаси) берилади).
• 4. Шартнома бўйича тўланадиган сумма
• ____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
• (рақам ва сўз билан)

• Буюртмачи шартнома имзоланишидан сўнг уч кун ичида шартнома суммасини 100 % «Бажарувчи» нинг ҳисоб - китоб счётига ўтказиб бериши лозим. Шартнома суммасини тўлаш муддати ўтказиб юборилганда ҳар бир муддати ўтган кун учун шартнома суммасининг ________ % миқдорида пеня ҳисобланади.
• 5. «Буюртмачи» аудиторлик текшируви учун зарур бўлган барча ҳужжатларни тақдим этиш мажбуриятини олади: бухгалтерлик, касса, банк ҳужжатлари ва бошқалар, ҳисоботлар ва солиқ ҳисоб-китоблари, олдинги тафтиш ва текширув материаллари.
• 6. «Бажарувчи» мижознинг текширишга алоқадор ходимларидан ёзма ёки оãзаки тушунтириш талаб қилиш ҳуқуқига эга. Тушунтириш беришдан бош тортиш ҳолларида шартнома суммасидан ______ % миқдорида қўшимча пеня ҳисобланади.
• 9. Агар «Буюртмачи» иш муддати тугамасдан ўз ташаббуси билан шартномани бузса, у ҳолда у ишнинг бажарилган қисми учун тўлиқ ҳақ тўлаши лозим ва шартномани бузиши натижасида етказган моддий ва маънавий зарарлар учун ____________________ миқдорида жарима тўлаши лозим.
• 11. Томонлар жавобгарлиги.
• Ушбу шартномани бажармаганлиги ёки коникарсиз бажарганлиги учун «буюртмачи» ва «бажарувчи» амалдаги қонунчиликка мувофиқ, мазкур шартнома суммаси доирасида мулкий жавобгарликка тортилади.
• 12. Шартноманинг амал қилиш муддати.
• Бошланиши «___» ________________20 й.
• Тугалланиши «___» ________________20 й.
• 14. Томонларнинг манзилгоҳлари, телефонлари ва реквизитлари.
• Бажарувчи: _______________________________________
• Ҳисоб рақами __________________ МФО ____________
• Банк ____________________________________________
• Бажарувчи: Буюрмачи:
• М. Ў. ___________ М. Ў. ___________

• Аudit stаndаrtlаri - o‘zining professionаl fаoliyati dаvomidа hаmmа аuditorlаr rioya qilishi lozim bo‘lgаn yagonа аsos tаmoyillаrdir.

• Аuditorlik stаndаrtlаrigа rioya qilish аudit sifаti dаrаjаsini vа аudit nаtijаlаrining ishonchliligini tа’minlаydi. Аuditorlik stаndаrtlаri suddа аuditorlаrning hаqqoniy ishlаgаnligining аsosi bo‘lib xizmаt qilаdi. Аgаr аuditor stаndаrtdаn chekinish qilgаn bo‘lsа, buning sаbаbini ko‘rsаtishi lozim.

• Bu qo’mita tomonidan tayyorlangan standartlar audit amaliyotini xalqaro miqyosda birxillashtirishga qaratilgan. Ammo bu standartlar turli davlatlarda turli darajada qo’llaniladi.

• birinchi guruh davlatlar xalqaro standartlarni to’lig’icha, dastlabki ko’rinishda qabul qiladilar

• ikkinchi guruh davlatlar xalqaro standartlarni faqatgina kichik o’zgartirishlar kiritish orqaligina qabul qilishlari mumkin;

• uchinchi guruh davlatlar xalqaro standartlarga o’zgartirishlar kiritishdan tashqari, bu standartlarni qo’llash uchun ma’lum iqtisodiy, siyosiy shart – sharoitlarni yaratish yoki mavjud shart – sharoitlarga o’zgartirish kiritishlari talab etiladi;

• to’rtinchi guruh davlatlarda xalqaro standartlarni qo’llash shu mamlakatning milliy mentaliteti, psihologiyasiga bo’gliq.

• Xalqaro auditorlik standartlari (XAS)ning qo’llanilish darajasi

• XAS milliy standartlarni ishlab chiqishda qo’llaniladi

• Malayziya,
• Nigeriya

• Avstraliya, Braziliya

• AQSh, Kanada, Buyuk Britaniya

• XAS to’lig’icha amal qiladi, milliy standartlar mavjud emas

• XASning faqat ma’lumot uchun ishlatilishi