Qutblanish. Тabiiy yorug’lik (elektromagnit to’lqin) tarkibi N va Ye vektordan iborat. Bo’lar perpendikulyar tekislikda tebranadilar. Yorug’lik jismdagi hamma yunalishlarda bir xilda Ye-vektori ko’rinishida tebranadi. Bunday yorug’lik tabiiy yorug’lik deyiladi, (2-rasm a). Yorug’likni ta’siri Ye vektor bilan aniqlanadi.
Qutblanish. Тabiiy yorug’lik (elektromagnit to’lqin) tarkibi N va Ye vektordan iborat. Bo’lar perpendikulyar tekislikda tebranadilar. Yorug’lik jismdagi hamma yunalishlarda bir xilda Ye-vektori ko’rinishida tebranadi. Bunday yorug’lik tabiiy yorug’lik deyiladi, (2-rasm a). Yorug’likni ta’siri Ye vektor bilan aniqlanadi.
Agar Yorug’lik Ye-vektori biror yunalishda tartiblangan bo’lsa, bunday yorug’lik qutblangan yorug’lik deyiladi. Qutblanish darajasi qisman (2,b-rasm), to’la (2,v-rasm) bo’lishi mumkin.
Qutblanish darajasi quyidagi ifoda bilan ko’rsatiladi.
2-rasm
Bunda Imax, Imin - qutblangan nurlanish intensivligi. O’zaro perpendikulyar holatlar uchun.
Bunda Imax, Imin - qutblangan nurlanish intensivligi. O’zaro perpendikulyar holatlar uchun.
Bunda Imax, Imin - qutblangan nurlanish intensivligi. O’zaro perpendikulyar holatlar uchun.
Тabiiy nurlanish uchun Imax=Imin P=O bo’ladi. Ya’ni qutblanish darajasi RO bo’ladi.
Qutblangan nurlanish uchun Imin =O R=1 bo’ladi.
Ba’zi bir shaffof moddalar Yorug’likni Ye-vektorini O’zaro perpendikulyar tekisliklarda tebranishlarni ma’lum yunalishlarda o’tkazadi.
Cherenkov nurlanish ( / tʃ ə r ɛ n k ɒ f / ; [1] rus : Черенков) bo'lgan elektromagnit nurlanish bir paytda chiqadigan zaryadlangan zarracha (masalan, bir, deb elektronlar ) bir orqali o'tadi dielektrik bir da o'rta tezlikda kattaroqdir o'zgarishlar tezligi ( to'lqinning muhitda tarqalish tezligi) yorug'lik shu muhitda. Maxsus nisbiylik buzilmaydi, chunki nur sindirish ko'rsatkichiga ega materiallarda sekinroq harakat qiladibirdan kattaroq va bu vakuumdagi yorug'likning massasi bo'lgan zarralar tomonidan oshib ketmaydigan (yoki ularga etib boradigan) tezligi. Cherenkov nurlanishining klassik namunasi suv osti yadro reaktorining xarakterli ko'k nuridir . Uning sababi sonik bomning sababiga o'xshaydi, tovushdan tezroq harakatlanish paytida eshitiladigan keskin ovoz. Ushbu hodisa 1958 yilda fizika bo'yicha Nobel mukofotini o'z kashfiyoti bilan baham ko'rgan sovet fizigi Pavel Cherenkov uchun berilgan.
Nurlanish nomidagi qilingan Sovet olimi Pavel Cherenkov , 1958 Nobel mukofoti nazorati ostida eksperimental uni aniqlash uchun birinchi bo'ldi g'olib, Sergey Vavilov da Lebedev instituti Shuning uchun ham sifatida tanilgan 1934 yilda Vavilov-Cherenkov nurlanishi . [2] Cherenkov tajribalar paytida suvdagi radioaktiv preparat atrofida zaif mavimsi nurni ko'rdi. Doktorlik dissertatsiyasi tez-tez ko'rinib turadigan kam energetik ko'rinadigan yorug'lik o'rniga gamma nurlari bilan hayajonlangan uran tuzi eritmalarining lyuminesansiyasiga bag'ishlangan . U anizotropiyani kashf etdi nurlanishidan kelib chiqib, mavimsi porlash lyuminestsent hodisa emas degan xulosaga keldi.
Bu ta'sir A nazariyasi keyinchalik 1937 yilda ishlab chiqilgan [3] doirasida Eynshteyn «s maxsus nisbiylik Cherenkov hamkasblari tomonidan nazariyasi Igor Tamm va Ilya Frank ham 1958 yilgi Nobel mukofoti bilan birgalikda.
Cherenkov nurlanishini konusning to'lqinlar jabhasi sifatida nazariy jihatdan ingliz polimati Oliver Heaviside 1888 va 1889 yillarda nashr etilgan [4] va 1904 yilda Arnold Sommerfeld [5] tomonidan nashr etilgan [5], ammo ikkalasi ham nisbiylik nazariyasining cheklangan supero'tkazishidan keyin tezda unutilgan edi. c 1970 yilgacha zarralar. [ iqtibos kerak ] Mari Kyuri 1910 yilda yuqori konsentratsiyali radiy eritmasida xira ko'k nurni kuzatgan [ ishora kerak ], lekin uning manbasini o'rganmagan. 1926 yilda frantsuz radioterapevti Lucien Mallet ning nurli nurlanishini tasvirlab berdiuzluksiz spektrga ega radiusli nurlantiruvchi suv. [6]
2019-yilda, tadqiqotchilar jamoasi tashqari, uning va Dartmut-Hitchcock "s Norris Cotton Saraton markazida hosil Cherenkov nur kashf shishasimon hazil ostida bemorlarning insultni boshdan . Yorug'lik CDose deb nomlangan kameraning tasvirlash tizimi yordamida kuzatildi, bu biologik tizimlarning yorug'lik chiqindilarini ko'rish uchun maxsus ishlab chiqilgan. [7] [8] O'nlab yillar davomida bemorlar miya saratoniga qarshi nurlanish muolajalarini olayotganda "yorqin yoki ko'k nurning chaqnashi" [9] kabi hodisalar haqida xabar berishgan , ammo bu ta'sirlar tajribada hech qachon kuzatilmagan. [8]
