Mavzu: Vaqt relesi, mashinist nazoratchisi Reja

Yakor ustunga o‘rnatilgan o‘qga qotiriladi va prujina yordamida uzilgan holatda ushlab turiladi. Qo‘zg‘aluvchi kontaktlar relening yakoriga mahkamlanadi. Qo‘zg‘almas kontaktlar esa izolyatsiyalangan magnit o‘tkazuvchi plankaga mahkamlanadi. Kontakt guruhlari va yakorning bir qismi prujinalar va himoya kojuxi bilan yopiladi (2 - rasm).

• Yakor ustunga o‘rnatilgan o‘qga qotiriladi va prujina yordamida uzilgan holatda ushlab turiladi. Qo‘zg‘aluvchi kontaktlar relening yakoriga mahkamlanadi. Qo‘zg‘almas kontaktlar esa izolyatsiyalangan magnit o‘tkazuvchi plankaga mahkamlanadi. Kontakt guruhlari va yakorning bir qismi prujinalar va himoya kojuxi bilan yopiladi (2 - rasm).
• Dizelning o’zgarmas quvvatini o‘zgartirmasdan ushlab turish uchun lokomotivlarning harakatlanish tezligi oshganda, tortuv generatorining tok kuchi kamayadi, kuchlanishi esa ortadi. Tok g‘altagi hosil qiladigan kuch kamayadi va kuchlanish g‘altagining kuchi esa ko‘payadi. Ma’lum sharoitlarda (kuchlanish g‘altagi tomonidan hosil qilanadigan kuch, tok g‘altagi va prujina kuchlanishlarining yig‘indisidan katta bo‘ladi) relening yakori kuchlanish g‘altagi o‘zagini o‘ziga tortadi va kontaktlarni ulaydi .
• O‘tish relesi kichik qaytarish koeffitsienti bilan tayyorlanadi, ya’ni ulash toki o‘chirish tokidan katta bo‘lishi kerak. Aks holda rele ulash-o‘chirish tartibida ishlash holatiga o‘tib qoladi.

Haqiqatan ham, susaytirilgan qo‘zg‘atishga o‘tishda tortuv elektr dvigatellarining magnit maydoni qo‘zg‘alishi kamayadi, tortuv elektr dvigateli va tortuv generatori yakorinnig toki ko‘payadi. Tortuv generatorining kuchlanishi tashqi tavsif bo‘yicha kamayadi (dizelning o’zgarmas quvvatini saqlab qolish uchun). Natijada, o‘tish relesi ulanganda uning tok g‘altagida tok kuchi o‘sadi, kuchlanish esa kamayadi. Agar rele katta qaytarish koeffitsientiga ega bo‘lganda edi, unda u shubhasiz o‘chib qolgan bo‘lar edi. Bu esa qaytadan to‘liq qo‘zg‘atish holatiga o‘tishga muvofiq bo‘lib, agar harakat tezligi o‘zgarmaganda, rele yangidan ulanar edi. Shunday qilib, rele davriy ravishda ulanib-uzilish ishlash tartibiga o‘tib qolar edi. Bunday tartib qo‘ng‘iroqli ishlash deb nomlanadi. Zarur bo‘lgan qaytarish koeffitsientining kerakli kattaligi, tok g‘altagi va kuchlanish g‘altaklari orasidagi tirqishni o‘zgartirish bilan amalga oshiriladi. Lokomotivlardada qo‘llanadigan o‘tish relelarini qaytarish koeffitsienti qiymati 0,15-0,16 ga teng. O‘tish relesi prujinaning tarangligini o‘zgartirish, o‘zakning o‘rni, qo‘zg‘almas kontaktlarning balandligi va yakorning tayanchi balandligini o‘zgartirish natijasida rostlanadi. RD-3010 o‘tish relesining tavsifi 3-jadvalda keltirilgan.