Мавзу: Валюта курси


Узбекистонда валюта операцияларини ривожлантириш имкониятлари



Download 0,97 Mb.
bet17/54
Sana21.02.2022
Hajmi0,97 Mb.
#23001
1   ...   13   14   15   16   17   18   19   20   ...   54
Bog'liq
“Халкаро валюта кредит муносабатлари

Узбекистонда валюта операцияларини ривожлантириш имкониятлари.

Хicирги кунда республикамиз хукумати томонидан банк сохасига катта эътибор берилмокда. Бунга банкларнинг 4 йил муддатга соликлардан озод килинганлиги мисол була олади. 1993 йилда “Валютани тартибга солиш туерисида”ги конун кабул килинганидан сунг Узбекистон Республикаси Марказий банки томонидан валютани тартибга солиш масалалари буйича деярли умуман янги норматив база яратилган. киска вакт ичида Марказий банк валюта операцияларини амалга ошириш буйича конуний асосларни ишлаб чикиш ва яхшилаш борасида катта ишлар бажарилган.
Ишлаб чикилган норматив актлар хорижий валютани юридик ва жисмоний шахслар томонидн олди-сотдисининг тартиби; ички валюта бозорининг амал килиш тартибини; республика худудида хорижий банклар ва хорижий капитал иштирокидаги банкларни ташкил килиш, руйхатдан утказиш ва аккредитация килиш тартибини, тижорат банкларига хорижий валютада операцияларни амалга ошириш учун лицензиялар бериш шартлари; резидент ва норезидент - юридик ва жисмоний шахсларга хорижий валютада хисоб варакларини очиш ва юритиш тартиби; юридик ва жисмоний шахслар томонидан хорижда валюта хисоб варакларини очиш тартибини; республика худудида хорижий валюта билан касса операцияларини амалга оширишнинг тартибини; банк муассасаларида валюта кимматликлари билан касса ишларини олиб бориш туерисидаги низом ва бошкаларни уз ичига олган.
Ваколатли банкларнинг молиявий жихатдан боркарорлигини таъминлаш, мижозларнинг манфаатларини химоя килиш максадида Марказий банк чет эл воситасидаги операциялар буйича иктисодий меъёрий хужжатлар ишлаб чиккai. Хусусан, ваколатли банкларнинг валютавий хавф-хатарини камайтириш максадида банк буйича, шу жумладан хар бир алхида валюта тури буйича очик валюта позицияларига лимитлар белгилаб куйилди. Хозирда банк буйича валюта позицияси банк уз маблаеларининг 20% микдоридан ошмаслиги керак, алохида бир валюта тури буйича очик валюта позицияси эса 5%дан ошмайди.
Лекин бу уз навбатида валюта операцияларидан анча суст фойдаланишга олиб келмокда, чунки бундай шароитда юкори фойда олиш имконияти деярли булмайди. Шунинг учун бу лимитлар 30% ва 10% тахминан килиб белгиланса, валюта операцияларини амалга ошириш активлашиши мумкинлигини тахмин килиш мумкин.
Хicирги вактда корхона ва ташкилотларнинг валюта тушумидан муайян кисмини мажбурий равишда ваколатли банкларнинг узига сотилиши Республикада биржадан ташкари валюта бозорининг ривожланиши янада тезлаштирмокда. Лекин шуни айтиб утиш жоизки, банклар хам, уз навбатида валютавий тушумларини муайян кисмини мажбурий равишда сотадилар.
Инвестициялар окимига, валюта тартибига соликлар хам катта таъсир утказмокда. Шундан келиб чикиб 2000 йилдан кеч колмаган холда ХВФ келишувларининг VIII моддасини, яъни миллий валютанинг конвертирланишни таъминлаш туерисидаги шартномани Узбекистон имзолайди.
Бу эса, уз навбатида
Биринчидан, хорижий валютага булган баркарор талаб хажмини аниклашга имкон беради ва Марказий банк бундай шароитда уз кулида бор инструментларни ишлатиш оркали валюта бозорини эркин тартибга солиш имконига эга булади. Ва натижада миллий валютанинг курси нисбатан баркарор ушлаб турилади. Бу борада “валюта харидори”ни куллаш энг кулай куринади.
Иккинчидан, мамлакат жорий валюта бозорининг ликвидлиги таъминланади ва бунинг окибатида муддатли валюта операциялари - форвард, опцион битимларининг кулланилиши билан валюта тушуми манбалари сезиларли купаяди.
Учинчидан, тижорат “спот” курсларининг бозор бахосини аниклаш осонлашиб, натижада жорий савдо операцияларини, депозит ссуда операцияларини амалга ошириш жадаллашади ва бу эса, уз навбатида, валюта тушумларини оширади.
Туртинчидан, инкассо ва хужжатлаштирилган аккредитивлардан ташкари бошка халкаро хисоб-китоб шаклларида хисоб-китоблар амалга оширилиши ривожланишини тахмин килиш мумкин, чунки бунда курсларнинг кескин узгариши кутилмайди.
Бешинчидан, валюталар олди-сотди эркин булганидан кейин, экспорт-импорт операциялари хажми купаяди ва бу эса уз навбатида валюта операцияларининг спеккулятив суеурта ва бошка турларининг Узбекистон валюта бозорида кенг кулланишга олиб келади, бу эса охир-окибатда миллий фаровонликка хизмат килади.
Яна хал килиниши керак булган муаммо - бу мамлакат экспорт потенциалини оширишдир. Бунинг учун эса корхоналар ракобатбардош махсулотларни кам харажатлар билан ишлаб чикариш ва дунё нархларида сотиш керак.
Бунинг учун эса биринчи навбатда халкаро кредит ташкилотлари томонидан очилаётган кредит миллари буйига олинаётган кредит маблаеларини биринчи навбатда, миллий ишлаб чикаришни ривожлантиришга йуналтириш зарур. Бунда кредит маблаеларининг 100% узлаштирилиши максадга мувофик булар эди.
Шундай булган такдирда миллий валюта бирлиги булган сум хам, балки бахоловчи валюта вазифасини уташ шарафига муяссар булур эди. Бу эса, уз навбатида валюта бозоримизнинг янада ривожланишига валюта операцияларининг кенг куламда амалга оширилишига замин яратган буларди.
Валюта хисоб варакларининг очиш буйича чекловларнинг олиб бошланиши эса, ваколатли банкларга чет эллар билан узи ёки мижозининг топшириеи билан алока килишида муайян эркинлик ва бу ердан келиб чикадиган фойда хамда банклараро ракобат мухитини яратган булар эди, бу уз навбатида мижоз учун янгидан-янги операцияларни яратиш ва куллашга олиб келарди.
Капиталлар харакати буйича чекловларнинг олиб ташланиши натижасида ички ва ташки инвестициялар хажми, ички ва ташки кредитлар хажми шубхасиз ошишга олиб келади. Бу эса, уз навбатида, мамлакат иктисодиётининг ривожланишига, ракбатнинг ошилишига ва ишлаб чикариладиган товарлар хажмининг усишига олиб келади.
Импортга ва жорий операциялар буйича валютанинг эркин айрбошланишига таъкикловчи чеклашларнинг олиб ташланишидан куриладиган бевосита фойда - истеъмол бозорининг шаклланиши хисобланади, бу эса ахолига истеъмол буюмларини танлашларида катта эркинлик беради, чет эллардан товарларни сотиб ечиш имконини кеенгайтиради, якин истикболда истеъмолнинг анча усишига ва истеъмол талабини кондирилишига олиб келади.
Лекин буларнинг барини амалга ошириш учун камида конунчилик тизими, макроиктисодий ва сиёсий баркарорлик, ривожланган ишлаб чикариш инфраструктураси, шу жумладан транспорт тизими ва коммуникация тармоклари, юкори малакали ишчи кучи мавжуд булиши лозим ва хозирги кунда республикамиз буларнинг барчасига эришиш учун бор кучини сарфламокда.
ХУЛОСА
Хулоса килиб шуни айтиш мумкинки, валюта операциялари бу нафакат хорижий валюта билан олди-сотди килиш жараёни йук, бу узига хос факат уз конунларига буйсунувчи кичик дунёдир.
Демак, валюта операцияларининг асосий 3 тури мавжуд: спот типидаги валюта операциялари; муддатли валюта операциялари; своп типидаги валюта операциялари.
Уз навбатида муддатли валюта операциялари форвард, опцион валюта фьючерслари куринишида булади.
Спот типидаги валюта операциялари уз ичига репорт, депорт, валюта орбитражи, валюта спредлари, лидз энд легз операцияларини олади.
Узбекистон Республикасида хозирги пайтда, минг афсус, дунё aмалиётида амалга ошириладиган барча операциялар амалга оширилмайди, вактинча Узбекистон амалиётида халкаро хисоб-китобларнинг хужжатлаштирилган инкассо ва хужжатлаштирилган аккредитив шаклларигина амалга оширилади.
Узбекистонда валюта операцияларини амалга оширишда бир катор муаммолар бор ва уларнинг ечилиши валюта бозорининг анча ривожланиши ва валюта операцияларини амалга оширишда дунё андозаларига етишга кумак берган буларди. Буларнинг асосийларидан валюта конвертациясининг эркинлашуви, жорий операциялар буйича эркин конвертациянинг чекловлари, капиталлар харакати буйича чекловлар, республикада очиш буйича чекловларни кайд этиб кетиш мумкин.



Download 0,97 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   13   14   15   16   17   18   19   20   ...   54




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish