Мавзу: Валюта курси


Мавзу: Валюта курси: Мазмуни, аниклаш тартиби ва унинг баркарорлигини таъминлаш йуллари”



Download 0,97 Mb.
bet2/54
Sana21.02.2022
Hajmi0,97 Mb.
#23001
1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   54
Bog'liq
“Халкаро валюта кредит муносабатлари

Мавзу: Валюта курси: Мазмуни, аниклаш тартиби ва унинг баркарорлигини таъминлаш йуллари”


Режа:
Кириш.

  1. Валюта курсининг мазмуни ва уни капировкалаш масалалари.

  2. Валюта курсини узгаришига таъсир этувчи омиллар ва уни тартибга солиш воситалари.

  3. Валюта курсини мамлакат иктисодиётига муносабатларга таъсири ва унинг баркарорлигини таъминлаш йуллари.

Хулоса ва таклифлар.

Халкаро валюта-кредит ва молия муносабатлари бозор хужалигининг мураккаб таркибий кисмларидан биридир. Бу муносабатларда иштирок этиш хар бир давлат учун мухим хисобланади.


Узбекистон Ресспубликаси хам мустакилликка эришган, халкаро муносабатлар субъектига айланди ва бу муносабатларда фаол иштирок этишга харакат килмокда. Бозор икoeсодиётига утиш учун олиб борилаётган иктисодий ислохотлар халкаро муносабатлар сохаси билан биргаликда молия ва кредит сохаларида хам, жадаллашмокда.
Узбекистонда уз миллий валютамиз муомалага киритилиши билан иктисодий ислохотларни амалга оширишда сифат жихатидан янги боскич бошланди. Бу боскич иктисодий ислох килиш жараёнига асос солди ва бу боскичда валюта сохасига оид бир канча тадбирлар амалга оширилмокда.
Узбекистон Республикаси Марказий Банкининг валюта-иктисодий сиёсати конценцияси иктисодий ислохотлар дастурига таркибий кисм булиб кириши, бу ерда валютани тартибга солиш департаментини тузилиши, республика валюта биржасини ташкил этилиши, биржада булаётган валюта операциялари ва х. .лар бунга мисол була олади. Бугунги кунда бу боскичнинг энг мухум вазифаларидан бири-сумнинг баркарорлик таъминлаш ва кадорини ошириш, чет эл валюталари билан эркин алмашинувига эришидир. Бу вазифани амалга охириш биз мутахасисларга хам боглик. Биз мутахассислар бу вазифани амалга ошириш чора тадбирларини чукур урганиб амалиётга кенг татбик эта олишимиз зарур.

  1. Валюта курсининг мазмуни ва уни котировкалаш масалалари

Валюта курсини келиб чикиши смамлакатлар иктсодий фаолиятини мухим ва ажралмас таркибий уисми булган-халкаросавдони ривожлантириш билан боглик. Aаe?та курси халуаро савдони ривожланишига таъсир курсатиш билан ички иктисодиётaа хам таъсир курсатади. Бунга сабаб валюта курсининг холати билан мамлакат иктисодиётининг барча сохаларининг холати уртасидаги узаро богликлик дир.
Валюта курси асосан куйидаги жараёнларни амалга ошириш учун: -капитал ва кредит харакатида, товар ва хизматлар савдосида валюталарни узаро айирбошлдаш. Масалан, экспортёр чет эл валютаси олган тушумини уз миллий валютасига айлантиради, чунки бошка давлатнинг валютаси унинг уз давлатида конуний равишда харид килиш ва тулаш восиьаси сифатида амал кила олмайди. Импортёр четдан сотиб олган товарларни туловчини амалга ошириш учун миллий валютада олган тушумини чет валютасига алмаштиради;

  • жахон бозори ва миллий бозор нархларни хамда турли мамлакатларнинг миллий ва чел эл валютасида ифодаланган киймат курсаткичларини таккiслаш;

  • фирма ва банкларнинг чет эл валютасидаги мавжуд булган даврий кайта бахолаш ва бошка жараёнлар учун валюта курси - бу бир мамалакат пул берилишнинг бошка мамлакатлар пул бирликларида ёки халкаро пул бирликларида (СДР, ЭКЮ) ифодалаган бахосидир. Ташки жихатдан валюта курси жахон бозоридаги талаб ва таклиф асосида аникланган бир валютани бошка бир валютага нисбатан хисоблаб чикилган коэфиценти сифатда намоён булади. Аммо валюта курсининг киймат асоси валютани харид килиш кобилияти хисобланади. Бу иктисодий категория товар ишлаб чикаришда иштирок этади ва товар ишлаб чикарувчилар билан жахон бозори уртасидаги ишлаб чикариш муносабатларини ифодалайди. киймат товар ишлаб чикаришнинг иктисодий шароитларининг барча жихатларини ифодалайди. Бир мамлакат пул бирлигининг бошка мамлакат пул бирлигига таккiсланиши ишлаб чикариш ва айирбошлаш жараёнида юзага келадиган киймат муносабатларига асосланган. Ишлаб чикарувчилар ва харидорлар валюта курси ёрдамида товар ва хизматларнинг миллий нархларини бошка давлатлар нархлари билан солиштиради. Бундай солиштириш натижасида ишлаб чикaришни мамлакат ичкарисида ривожлантириш ёки чет элга инвестиция килишни ривожлантиришга асосланган фойдалилик даражаси юзага келади.

Капиталнинг халкаро харакатининг тез усиши билан боглик равишда валюта курсини узгаришига (товар) валютани товарларни харид килиш кобилияти биилан бирга молиявий активларни харид килиш кобилияти хам таъсир курсатади.
Конуний нормаларга ва амалиётга мос холда биржада чет эл валютасининг курсини, киммат бахо когозлар курсини ёхуд товарлар бахосини урнатилиши натировкалаш деб аталади. Ёки кискача килиб айтганда валюта курсини урнатиш натировкалаш деб аталади. Жахон амалиётида натировкалашнинг 2 хил усули мавжуд;

  1. туери натировкалаш. Агар хорижий валюта бирлигининг бахоси миллий валютада курсатилса, яъни миллий валютада хорижий валютанинг бир бирлигига туери келадиган микдорда курсатилса, туери натировкалаш деб аталади. Масалан 1998 йилнинг 10 мартида 1АКШ долларига нисбатан узбек сумининг курси 83,39 сумни, 1Россия рублига нисбатан 13,72 сумни ташкил этди. Бундай натировкалаш хозирги вактда жахондаги купчилик мамлакатларда кулланилиб келинмокда.

Эгри натировкалаш. Бунда бир бирлик миллий валютанинг хорижий валюталардаги микдори урнатилади, яъни бир бирлик миллий валютанинг хорижий валютадаги бахоси курсатилади.
Буюк Британияда фунт стерлингнинг Австралия долларининг ва ЭКЮнинг курси тескари натировкалаш ёрдамида урнатилади.
Агарда икки валюта уртасидаги нисбат кандайдир учинчи валютага нисбатан олинган курсларида аникланса, бундай нисбатни “кросс-курс” деб аталади.
Куриниб турибдики, (кросе-курс) юкорида келтирилган нисбат Россия рублининг долларга нисбатан аникланган кросс-курсидир. Ушбу мисолда узбек суми учинчи валюта ролини уйнайди, жахон амалиёoeда эса асосан учинчи валюта сифатида АКШ доллари кулланилади, яъни барча валюталар жахон айирбошлашида айнан шу валютага нисбатан натировка килинади.
Кросс-курсдан фойдаланиш анча огир ва рисклидир. Аммо уларни куллаш куйидаги 2 холатда зарур ва фойдалидир;
-сизнинг талабингиздаги валютага эга булган сотувчиларда сизнинг валютангизга талаб мавжуд эмас. (Масалан, сумни фракция франкига алмаштириш керак. Бу ерда учинчи валюта АКШ доллари булсин. Франция франки сотаётганлар ичида сизнинг валютангизни сотиб олишни хохлайдиганлар йук). Мана шундай холларда кросс-курс зарур хисобланади
Бозор холати шундайки, сизга валютани кросс-курс оркали сотиб олиш жуда хам фойдалирокдир.
Олди-сотди битимларини амалга оширишда валюта бозорида куйидаги валюта курсларининг куринишларидан фойдаланилади;
“Спот-курс” бу накд (касса) битимларининг курсидир. Спот-курс бу биир мамлакат пул бирлигининг шартнома тУзилган вактда урнатилган бахо буйича бошка мамлакатлар пул бирликларида ифодаланган бахосидир. Бунда валютани валюта битими тУзилган кундан бошлаб 2 иш кунида алмаштириб бериш шарт хисобланади.“Форвард” курс-бу муддатли валюта битимларининг курсидир.
Фарвард курси валютани келажакда аник бир кунга етказиб бериш шарти билан сотилиш ва харид килиш бахосини Узида ифода этади.
Фарвард битимлари одатда валюта курсларининг Узгариши натижасида юзага келадиган хавф-хатарларни бартараф килиш максадида ишлатилади. Битим тУзилаётган пайтда фарвард курсда аникланади ва ана шу курс буйича валюта сотилади ёки сотиб олинади. Агар шартнома муддати тугаган кунда курс шартнома муддати тугаган кунда курс шартнома курсидан фарк кeeса, унда бир томон фойда куради ва бир томон зарар куради. Масалан, сиз 1997 йил 1 январда 1997 йили 1-июнь куни 1$ к 200 сум курсида сотиб олиш битимини туздингиз. Аммо 1997 йил 1-ииюнь куни 1$к250 сумни ташкил этди, натижада сиз хар бир долларга 50 сум микдорида кушимча фойда курдингиз.
Агар 1-ииюнь куни 1$к150 сумни ташкил этса, унда хар бир доллардан 50 сумдан зарар курасиз.
Муддатли битимлар буйича валюта курслари (репорт) устама ёки дасхат методи буйича капировка килинади ва “аутрайт” курслари деб аталади.
Фарвард курс к Спот курс к Устама Фарвард курс к Спот курс-Дискант.
Устама ёки дикант эканлиги % ставкалари уртасидаги ффаркдаан билиш мумкин. Агар валюта битими буйичча % ставкаси бахоловчи валютанинг % сставкасидан пасст булса, бу валюта юкори курс котировка килинади ва чиккан курсаткич устама сотилади. Агар валюта битимининг % ставкаси юкори булса, бу куссаткич дискант булаади. Агар миллий валютадаги депозитларнинг % ссавкаси битим валютасидааги кредитларнинг % ставкасидан юкори булса, олинган наатижа дискант хиссобланади ва акссинча булсса устама хисобланаади.
Банклар валюта операцияларини амалга оширишда валютани сотиш ва сотиб олиш курсини урнатади. Бу курслар сотувчининг курси ва харидорнинг куурси деб аталади.
Сотувчи курси - банкнинг ввалютани ссотиш курси аридор курси - банкнинг валютани сотиб олиш курси Бу курслар уртасидааги фарк марса деб аталади ва у хизмати харажатларини коплашга ва маълум даражада фойда олишга сарфланади. Валютаанинг энг мухим характеристикаси унинг конвертирланганлигидир.
Конввертирланганлик - даражасига кура ввалюта курси 3 га булинаади.
эркин “сузиб” юрувчи
чекланган дааражада “сузиб”юрувчи
кайд этилган ввалюта курслари
Валюта курси товар бахоси каби шу гурухларга булинаади.
Эркин “сузиб” юрувчи валюта курси маълум валютага булган бозор талаби вав таклиффи таъсирида узгариб туриши мумкин. Масалан. АКШ доллори, Япония пенаси, Англия фунт стирлинги Шу боис бу валютаалаар жаахон валюта айирбошлашида кенг иштирок этади.
Чеклаанган даражада “сузиб” юрувчи валюта курсларининг узгариши айрим валюталар ёки бир гурух валюталар (валюта савати) куурси узгаришига боглик. Мисол учун “Учинчи дунё”нинг купчилик мамлакатлари уз валюталарини АКХ долларига, Франция франки ва бошка бошка хорижий валюталарга боглайдилар. Собик социалистик мамлакалар уларнинг валюта курсларини валюта саватига нисбатан хисоблайдилар. ЭКЮ хам худди шундай тартибда хисоблаанади. Чекланган даражада. “сузиб “ юрувчи валюта курслари киритилган мамлакатлар уз валюталарининг тебраниш чегарасини узлари хамкорлик килаетган мамлакатлар билаан келишиб оладилар.
кайд этилган валюта курси-бу хорижий валютада ифодалаанган миллий пул бирлигининг давлаат томонидан расмий урнатилган бахоси булиб, унга валюта бозорларидааги талаб ва таклифнинг узгариши таъсир килмайди. Хозирги вактда кайд этилган валюта курси кам ривожланган мамлакатларджа ёки иктиссоди ташки бозорга етарли даражада кириб бормаган мамлакатларда уларнинг ммолия тизимини ва миллий ишлаб ччикаришини кучли хорижий ракабатччиларидан химоя килиш ва кувватлаш максадида кулланилади.
Барча мамлакатлар маълум муддатда уз валюталари курслари туерисидаги ахборотни эълон килиб берадилар Масалан узбекистон Республикаси валюта биржаси иш якунлари матбуотда, телевидениеда эълон килиб борилади Бунда номинал валюта курси белгиланади. Лекин кучайиб бораётган иефлация шароитида жахон бозорида миллий махсулотга булган талабни, уни ракобатбардошлигини аниклашда миллий ва хорижий товарлар бахолари уртасидаги нисбатни хам билиш керак булади. Яъни миллий валютанинг реал алмаштириш курсини хисоблаб чикиш керак. Реал валюта курсини хисоблашни узбекистон ва Россияда ишлаб чикариладиган газлама мисолида курсатиш мумкин.
Реал курси к номинал курси х Уз мамлакатида ишлаб чикарилган товарлар бахоси. Хорижий товарлар бахоси. Бу тенгликни умумий куринишда шундай ёзиш мумкин; Реал валюта курсининг номинал валюта курси бахолар даражаси нисбатлари Пост валюта курсида миллий товарлар нисбатан арзонрок, хорижий товарлар эса нисбатан кимматрок туради. Шунинг учун экспорт усиб боради, импорт эса кискариб боради. Ва аксинча, юкри реал валюта курсида миллий товарлар нисбатан кимматрок, хорижий товарлар эса нисбатан арзонрок туради. Натижада импорт усиб, экспорт кискариб боради.

  1. Валюта курсини Узгаришига таъсир этувчи омиллар ва уни тартибга солиш воситалари.

Валюта курси бошка иктисодий категориялар билан Узвий богликдир. Валюта курсини Узгаришига бир канча омиллар таъсир этади. Бу омиллар иктисодий, сиёсий, структура, хукукий ёки психологик характерга эга булиб, валюта курсига туери ёки тескари таъсир курсатади. Валюта курсига таъсир этувчи омилларни куйидаги гурухларга булиш мумкин;

  1. Валюта курсини динамикасини бевосита аникловчи ёки халкаро иктисодий айирбошлаш жараёни билан бевосита боглик булган омиллар:

-халкаро айирбошлашда катнашувчи мамлакатларнинг ялпи миллий махсулоти (ЯММ) тулов баланси;
пулни ички ва ташки таклифи;
фоиз ставкалари.
Бу курсатилган омилларни сабаб (уюшка) омиллар сифатида аташ мумкин.
2. (Уюшган) сабаб омилларнинг узгаришига таъсир этувчи ва валюта курсини урнатиш механизмида бошкарувчи сифатида таъсир этувчи омиллар.
Уларни давлат бошкаруви омилларига ва структура омилларига булиш мумкин:
Давлат бошкаруви омиллари;

  1. соликлар;

  2. Квоталар;

  3. Пошлиналар;

  4. Лицензиялар;

  5. Кредит ва эмиссия сиёсати;

  6. Бахоларни бошкариш;

  7. Конуний усуллар;

А) Уз.Р конунлари;
Б) Уз.Р Президенти фармонлари;
В) ТИАВнинг буйруклари, курсатмалари ва хатлари ва бошкалар;

  1. Уз.Р МБ ни фаолияти Валюталарни таксимлаш.

  2. Структура омиллари;

А. Биржа структураси;
Б. Банк структураси;
В. Алока инфраструктураси;
Г. Мавсумий омиллар;
Д. Ташки иктисодий фаолиятига йулланма.
Бу курсатилган омилларни бошкарувчи омиллар деб аташ мумкин.



  1. Иктисодий тизимни динамик тизим тенгликдан чикиб кетиши натижасида юзага келадиган омиллар.

Иктисодий танглик нинг намоён булиши;



  1. Давлат бюджети дефицити;

  2. Назоратсиз эмиссия;

  3. Инфляция;

  4. Ички ва ташки бахолар уртасидаги фарк.

  5. Монопол ишлаб чикариш;

  6. Пулларни хорижий валюта функциясини бажариши;

а) тулик хажмда тулов воситаси ;
б) жамгариш воситаси;
7. Капитални четга окиб кетиши;

  1. Инвестицияни кискартириш;

  2. Ишлаб чикариш хажмини пасайиши.

  3. Ресурслар оборотида катнашмаслик;

  4. Истеъмолчиларнинг фойдаларини пасайиши;

  5. Валюта биржасидаги уйин;

  6. Товарларни “ювилиши”;

  7. Демпинг бахоларидан фойдаланиш оркали айрим фирмаларнинг олиб бораётган ташки савдо фаолияти.

Сиёсий омиллар;

  1. Хокимият вакилларнинг алмашиши;

  2. Мамлакат пул тизимига бевосита Узгариш киритувчи сиёсий карорлар;

  3. Давлат сиёсатини муддатини аникловчи карорлар;

  4. Бошкарув структурасининг баркарорлик даражаси;

  5. Ииктисодий тизимни бошкаришда ишончлилик даражаси;

  6. Иктисодий ва сиёсий структура вакилларини бир-бирини тушуна олиш даражаси;

  7. конунларни бажарилиш даражаси;

  8. Иктисодиётда давлат улушининг микдори;

  9. Мамлакатдаги сиёсий кучлар уртасидаги келишмовчиликлар даражаси;

  10. Иктисодиётни кутариш буйича аник ишланган дастурнинг йуклиги;

  11. Ахолнинг бошкарув структурасига ишончлилик даражаси;

  12. Хусусий капиталнинг химояланганлик даражаси.




Download 0,97 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   54




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish