Мavzu: Urug’-qabila va milliy dinlar Reja

Марказий осиёда

• афсуний аҳамиятга эга бўлган дастлабки тош суратларга хос мавзулардан бири кейинги даврларда ҳам кенг тарқалган беш бармоқ, яъни панжа тасвири деб ҳисоблайдилар.
• Қўл панжасининг изи ёки тасвири уни қолдирган инсоннинг руҳан шу ердалигидан далолат берган. Кейинроқ у эгалик белгиси ёки ёмон кўздан асраш маъносини ҳам олади.

Диннинг илк кўринишлари.

• Сеҳргарлик
• фетишизм
• анимизмни
• Тотемизм
• Шаманизм

SEHRGARLIK (afsun) – odam, hayvon va tabiatga g’ayritabiiy yo’l bilan ta’sir otkazish maqasadida bajariladigan ritual urf – odatlar majmuasidir. Afsungarlik urf odatlari bilan maxsus kishilar – shamanlar, afsungarlar shug’ullangamlar
MAGIYA

Сеҳргарлик

• Сеҳргарлик ёки “магия” (юнонча mageia), бу – табиатга таъсир кўрсатишнинг ғайритабиий воситалари борлигига ишончдир, инсоннинг ўзи буюм ва ҳодисаларга таъсир кўрсатишга интилиб қилган жодугарлик амалларининг йиғиндисидир.

• даволаш,
• бирор одамга иситиш ёки совитиш,
• ҳарбий,
• деҳқончилик, чорвачилик
• об-ҳавога таъсир кўрсатиш
• Ишлаб чиқариш ва қўриқлаш
• Турли кўзмунчоқ, тумор ва тилсим қоғозлар ёрдамида асрашга оид сеҳргарлик ҳам шунга киради.

Фетишизм.

• фетишизм (французча fetiche – тумор, бут, кўзмунчоқ) жиддий ўрин тутади. Фетишизмда инсоннинг ғайритабиий имкониятларига ишонишдан иборат бўлган афсунгарликдан фарқли ўлароқ бирон моддий буюмга ғайритабиий хоссалар берилиб, у илоҳийлаштирилади. Фетишлар шаклан ҳам турли-туман. Тошлар, дарахт бўлаклари, ҳайвон танасининг бирор қисми, бут-санамлар фетиш вазифасини ўташи мумкин эди.

FETISHIZM
FETISHE – “but, sanam,tumor”
U tabiatdagi jonsiz narsalarga sig’inishdir

Анимизм 

• Анимизм (лотинча anima - руҳ) – ибтидоий эътиқоднинг нисбатан юксакроқ шакли, яъни руҳлар ва руҳиятга ёки умуман табиатнинг руҳияти мавжудлигига бўлган ишонч. Ибтидоий одам тасаввурига кўра унинг атрофидаги дунёда ҳар нарсанинг (ҳайвонлар, ўсимликлар, табиат ҳодисалари ва ҳ.к) жони, яъни руҳи мавжуд. Турлича одамсимон фантастик кўринишга эга бўлган ер, олов, ўрмон, сув, тоғ ва уй “руҳ”ларининг келиб чиқиши ҳам шундан.