Mavzu: umumta’lim maktablardagi yagona grafig tizim to’G’risida tushuncha berish. Mundarija. Kirish I bob umumta’lim maktablardagi yagona grafig tizim to’G’risida tushuncha

a) b) c)
8-chizma
Javobi. Birinchi teshikning yuqori qismida ariqchasimon o‘yiq bor. Kubning yaqqol tasvirida unga mos ariqchaning razmetka chizig‘I belgilanadi. Ikkinchi teshik kvadratligicha tasvirlangan bo‘lib kub silliq o‘tib ketadi. Uchinchi teshikning pastki qismida katetlari o‘zaro teng to‘g‘ri burchakli chiqig‘i bor bo‘lib, kubning pastki qismida unga mos tarnov razmetka chizig‘i belgilab chiqiladi (8-chizma, b). Endi, kubni ko‘rsatilgan razmetka chiziqlari bo‘yicha ortiqcha joylari olib tashlansa, ushbu uchta teshikdan silliq o‘tadigan kub loyihalangan hisoblanadi (8-chizma, c).
5-misol. 9-chizma, a da silindrik sterjenning boshi ko‘rinishi berilgan. Undan valik quyidagi element (burtik, segment shponkali ariqcha, ya’ni paz galtel va faska) larni o‘z ichiga olgan detal loyihalansin. Elementlarning o‘lchamlari ixtiyoriy tanlansin. Burtikning diametri berilgan silindr diametriga teng olinsin. Misolning javobi 9- chizma, b da ko‘rsatilgan.

9 - chizma
6-misol. 10-chizma, a da berilgan moslama mexanizmidagi A valning uchi shunday loyihalansinki, u aylanma harakat qilganda detal B yuqorilama-qaytma harakat qilsin.
Yechimi. Buning uchun A valning uchi kulachok yoki ekstsentrik shaklda loyihalanishi zarur (10-chizma, b).
Chizmalarni o‘qishning yanada samarali usullarini o‘qitishning zamonaviy pedagogik texnologiyalarini tatbiq qilish orqali o‘quvchilar ongiga singdirish mumkin.

10- chizma
7-misol. Val aylanma harakat qilganda polzun (sudraluvchi) buyum ag‘darilib ketmasligi uchun, ya’ni u mustahkam turishini ta’minlaydigan konstruktorlik moslama loyihalansin (11-chizma, a).

11-chizma
Yechimi. Polzun asosini 11-chizma, b dagidek moslama, ya’ni taglikka kiydirib qo‘yish lozim.


Mustaqil ishlash uchun mashqlar.
1. Rolik tagligida valning aylanma harakati jarayonida bir-biriga tegib turgan val va teshik sirtlarida ishqalanish jarayonida hosil bo‘ladigan yemirilishni kamaytirish uchun qanday konstruktorlik o‘zgartirish loyihalash lozim (12-chizma).