Mavzu: uglevodorodlarning tabiiy manbalari

Gazifikasiyalash – qazilma ko’mirni organik qismini yuqori temperaturada (1000 – 2000^oC) oksidlovchilar (O₂, havo, suv pari, CO₂) bilan o’zaro ta’sirida yonuvchi gazlarga aylantirish.
Bunda ko’mir deyarli to’liq generator va suv gazlariga aylanadi (qattiq qoldiq – kul).
Gazifikasiyalash uchun qo’ng’ir ko’mirdan va toshko’mirni qayta ishlash mahsuloti – koksdan foydalaniladi.
Ko’mirni gazifikasiyalash - gazogeneratorlarda amalga oshiriladi : koks qatlamidan (qalinligi 3 m gacha) pastdan yuqoriga qarab navbati bilan havo – issiq purkash va suv parlari – sovuq purkash o’tkaziladi.
Issiq purkashda ekzotermik jarayon boradi :
2C + O₂ 2CO ∆H = -220 kDJ
Chiquvchi gazlar – N₂ va CO(havodan) ; bunday aralashma generator yoki havo gazi deyiladi. Uning issiqlik berish qobiliyati v 300 kDJ/m³, tabiiy gazning issiqligiga qaraganda (38000 kDJ/m³) juda kam, shuning uchun generator gazi faqat metallurgiya ishlab chiqarishida va koksokimyoviy zavodlarda ishlatiladi.
Sovuq purkalganda endotermik jarayon boradi :
C + H₂O CO + H₂ ; ∆H = 132 KDJ
CO va H₂ aralashmasi suv gazi deyiladi. Uning issiqlik berish qobiliyati 11500 kJ/ m³
Suv gazi ko’pchilik sanoat sintezlarida, masalan metanol va ammiak olishda foydalaniladi.


Quydagi sxemada toshko’mir pirolizi sxemasi keltirilgan.