Mavzu: uch fazali sinxron generatorni tekshirish

LABORATORIYA MAShG`ULOTI №8

MAVZU: UCh FAZALI SINXRON GENERATORNI TEKShIRISh.

Ishning maqsadi:
Sinxron generatorning tuzilishini o`rganish va sxemalarni yig`ish bo`yicha amaliy bilimlarni mustahkamlash va xarakteristikalarini qurish: Sinxron generatorning xossalari to`g`risidagi nazariy ma’lumotlarni tajriba yordamida mustahkamlash.

Ishni bajarish dasturi:
1. Sinxron generatorning va aylantiruvchi (birlamchi) dvigatelning konstruksiyalarini o`rganish, ularning pasportidagi berilganlarni va o`lchov asboblarining berilganlarini yozib olish.
2. 1-rasmda ko`rsatilgan sxemani yig`ish va yig`ilgan sxemani to`g`riligini o`qituvchi tomonidan tekshirilgandan so`ng generatorni dastlabki sinash uchun ishga kiritish.
3. Generatorning salt ishlash xarakteristikasiii tajribada aniklangan kattaliklar yordamida qurish va uni sinxron mashinaning normal xarakteristikasi bilan taqqoslash.
4. Generatorniig aktiv ( ) va aktiv-induktiv ( ) xarakterdagi yuklamaga ulab, tajribada aniklagan kattaliklarga asosan tashki xarakteristikalarni qurish; Generator yuklamadan ajratilganda uning kuchlanishini o`zgarishini aniqlash.
5. Generatorni aktiv ( ) va aktiv-induktiv xarakterdagi yuklamaga ulab o`tkazilgan tajribada aniqlangan kattaliklarga asosan rostlash xarakteristikalarini qurish; uzatish tokini nominal o`zgarishini aniqlash.
6. 2-rasmga asosan uch fazali qisqa tutashuv sxemasini yig`ish, sxemani o`qituvchi tekshirgandan so`ng tajribani o`tkazib, aniqlangan kattaliklarga asosan qisqa tutashuv xarakteristikasini qurish; generatorning qisqa tutashuv nisbatini kattaligini (qiymatini) aniqlash.
7. Hisobot tuzish va bajarilgan ish bo`yicha xulosa qilish.
Ishni bajarishga tayyorgarlik ko`rish. 1. Siixron generatorning turlari, tuzilishi, uzatish tizimlari; aktiv, induktiv, sig`im va aralash yuklama bilan ishlagan sinxron generatoriing yakor reaktsiyasi; Salt ishlash, qisqa tutashuv, tashqi va rostlash xarakteristikalari yuklamadan ajratilgan sinxron generatorning kuchlanishini o`zgarishi va uzatish tokini nominal o`zgarishi; sinxron generatorning qisqa tutashuv nisbati; sinxron generatordagi quvvat sarflari va foydali ish koeffitsiyentlarini o`rganish bilan bog`liq nazariy bilimlarni qaytarish.
Tajriba natijalarini yozish uchun ish daftarda jadvallarni chizish va grafiklarni qurish uchun koordinata o`qlariii chizish.

8.1 - расм
I shni bajarish tartibi. Ulash sxemasi. 8.1-rasmda sinxron generatorni ulash sxemasi ko`rsatilgan. Generatorning aylantirish uchun paralel qo`zg`atish chulg`amli o`zgarmas tok dvigateli ko`llanilgan. Bu dvigatelning xususiyati uzatish chulg`amidagi rostlash reostat yordamida qo`zg`atish tokini o`zgartirib, chastotasini har qanday ixtiyoriy yuklama bilan ishlayotgai siixron generatorning rotorini aylanish chastotasini sinxron aylanish chastotasiga teng bo`lishini ta’minlash imkonini beradi.
Dvigatel quyidagi tartibda ishga tushiriladi: Ishga tushirish reostat PR ning dastasini «Ishga tushirish» xolatiga qo`yiladi, rostlash reostatining siljuvchi kontaktini, reostatning qarshilikni eng kichik qiymatiga teng holatiga qo`yiladi, to`g`ri keladigai qiymatiga, so`ngra R1 rubilnik ulanadi va PR ning richagini asta-sekin «Ish» holatiga keltiriladi. So`ngra PR reostatning siljuvchi kontaktini sinxron dvigatelni sinxroi aylanish chastotasi ta’minlash holatiga qo`yiladi. Generatorning uzatish zanjiri R2 rubilnik yordamida manbaga ulanganidan kegin, aylanish chastotasini chastota o`lchagich Nz yordamida nazorat qilish ancha qulay, chastota o`lchagichdan aniqlangan chastota stator cho`lg`amidagi tokning nominal chastotasidan farq qilmasligi kerak, masalan 50 Gs dan.
Dvigatelni to`xtatish uchun rubilnik R1 ajratib, PR ning dastasini «Ishga tushirish» holatiga qo`yish kerak.
Sxemani yig`ib uni o`qituvchi tekshirgandan so`ng generatorni sinash uchun ishga tushiriladi. Buning uchun aylantiruvchi dvigatel ishga tushiriladi va R2 rubilnikni ulab voltmetr V va chastota o`lchagich N_z. larni ko`rsatmalarini nazorat qilib generatorning ko`zg`atish cho`lg`amida tok I<sub>k</sub> sekin-asta orttiriladi. Aylantiruvchi dvigatelning qo`zg`atish chulg`amiga ulangan qarshilik ni ko`paytirib tezligini sinxron aylanish chastotasiga tenglashtiriladi. Shundan keyin sinxron generatorning qo`zg`atish tokini potentsiometr yordamida o`zgartirib, stator cho`lg`amidagi kuchlanishni nominal kuchlanishga tenglashtiriladi.
Salt ishlash (s.i) xarakteristikasi. Tezligi nominal aylaiish chastotasiga teng bo`lgan siixron generatorning bu xarakteristikasi, uning s.yu rejimidagi EYuK i Ye<sub>o</sub> bilan qo`zg`atish toki I<sub>k</sub> orasidagi bog`lanishni ifodalaydi. S.i xarakteristikani EYuK Ye_a va o`zatish toki larning nisbiy birliklarda aniqlangan qiymatlariga asosan quriladi; , bu yerda va EYuK va uzatish tokini nisbiy birliklardagi qiymatlarini aniqlashda ba’za kattaligi sifatida generatorpipg chiqish klemmalaridagi nominal kuchlanish va generatorining nominal kuchlanishiga teng bo`lgan EYuK ni xosil qiladigan uzatish toki qabul qilingan.
Aylantiruvchi dvigatelni ishga tushirib, tezligi nominal aylanish chastotasiga tenglashtirilgandan so`ng generatorning uzatish tokini yakor cho`lg`amidagi s.i EYuKi ni kattaligi ga tenglashgunga qadar o`zgartiriladi, keyin uzatish tokini sekin-asta nolgacha kamaytiriladi. Bunda o`zatish toki orttirilganda va kamaytirilganda EYuK Ye<sub>o</sub> ni taxminan bir xil intervallarda qiymatlarini o`lchov priborlari (ampermetr A2 va voltmetr V2) yordamida o`lchanib

O`lchanadi (dvigatel)						Xisoblanadi (Generator)
I	P	N	U	I	P	P	M	Q		
A	KVt	Ayl/min	V	A	kVt	kVt	Nm	kVa	-	-

Generator va rejimlarida ishlayotganda uning stator chulg`amidan yuklama ajratilganda kuchlanishnipg nominal o`zgarishi (%).

bu yerda U₀=Ye₀ generatorning salt ishlash rejimidagi kuchlanishi.
Rostlash xarakteristikasi aylanish chastotasi va kuchlanishi o`zgarmas U<sub>1</sub>=U<sub>1nom</sub> bo`lgan generatorning qo`zg`atish toki I_k ni yuklama tokiga bog`liqligini ifodalaydi.
Generatorga ulangan aktiv yuklama sekin-asta orttiriladi (RZ ulanadi) va tajribani o`tkazish davrida sinxron generatorning yakor chulg`amidagi kuchlanish nominal qiymatiga teng va kattaligi o`zgarmasligini ta’mshshash uchui o`zatish toki o`zgartirqiladi. Tajriba davomida yuklanish tokining (A2) taxminan bir xil oraliklardagi qiymatlari uchun generatorning qo`zg`atish toki o`lchanadi (AZ). O`lchov asboblarining ko`rsatmalarini 1-jadvalga yoziladi. Sinxron generatorning stator chulamiga aktiv-induktiv yuklamani ulab tajriba qaytariladi (RZ ajratilgan, R4 ulangan).
Rostlash xarakteristikalardan qo`zgatish tokining nominal o`zgarishi aniqlanada (%).

Bu yerda I_knom va I_k0nom - nominal yuklamaga ulangan generatorning nominal kuchlanishiga va"salt ishlash rejimlariga mos keluvchi o`yg`otish toklarining qiymatlari, A.