Мавзу: Томатдош сабзавотлар навлари тавсифи Томатдош сабавотлар

Келиб чиқиши ва тарқалиши. Помидор аслида Жанубий Америкадан келиб чиққан. европага ХВИ асрнинг ўрталарида келтирилган бўлсада, узоқ вақтга қадар уни манзарали ёки доривор ўсимлик сифатида ўстириб келинган. ХВИИИ асрнинг охирларида помидор озиқ-овқат экини сифатида ўстирила бошланди. Ўтган асрнинг охирларидан эътиборан помидор ўсимлиги Марказий Осиёда ҳам экила бошланди.
Классификатсияси ва навлари. Д.Брежневниннг классификатсияси бўйича (1964), туркумига кирувчи помидорлар уч турга бўлинади.

• 
  Перуиан помидор - кўп йиллик, майда мевали, ётиб ўсувчи ёввойи ўсимлик.
  
• 
  Тукли помидор - пояси сертук, меваси майда ва тахир, бир йиллик ёки кўп йиллик ёввойи ўсимлик.
  
• 
  Оддий помидор - бу тур ҳам ўз навбатида учта кенжа турга бўлинади:
  

1. 
   «Ёввойи помидор» - бунга сершох, ётиб усадиган, майда мевали ва мевасининг таркибида кўп миқдор қуруқ модда (8-10) ҳамда шакар сақлайдиган смородинасимон помидор киради.
   
2. 
   «Ярим маданийлашган помидор» - пояси ётиб ёки тик усади, меваси майда (20-30 г.). Ярим маданий помидор меваларининг йириклиги ва шаклига караб бир-биридан фарқ қиладиган олчасимон, ноқсимон, олхурисимон, узунчоқ ва кўп уяли хилларга бўлинади.
   
3. 
   Маданий помидор навлари нихоятда хилма-хил шаклда бўлиши билан ҳарактерлидир.
   

Ўзбекистон Республикасида помидорни қуйидаги навлари раёнлаштирилган. Майкопский урожайнўй 2090, тезпишар, Талалихин 186, Темно-краснўй тезпишар, Намуна 70, подарок, Волгоград 5/95, Новинка Приднестровая, Перемога 165, Прогрессивнўй, Сурхан 142, ТМК - 22, Ўз МАШ - 1,Восток - 36, Октябр, Ўзбекистон ва бошқалар.
Биологик хусусиятлари. Помидор иссиқсевар ўсимлик. Унинг уруғи 10-12⁰ ҳароратда ўна бошлайди. Ўсимликнинг нормал ўсиб ривожланиши учун ҳарорат 25⁰ атрофида бўлиши керак. Ҳарорат 15⁰дан паст бўлганда гуллашдан ва 10⁰ пасайса вегетатив органлари ўсишдан тўхтайди. -1-2⁰ тумпературада ўсимликлар бўтунлай нобуд бўлади. Помидорнинг ҳозирги вақтда яратилган баъзи навлари -3-4⁰ совуққа бардош бера олади.
Ўта юқори тумпература ҳам помидор ўсимлигининг ўсиб ривожланишига салбий таъсир кўрсатади. Темпуратура 33⁰ дан ошганда уларнинг ўсиши секинлашади, ҳарорат 35⁰га етганда эса ўсимлик ўсишдан бутунлай тўхтайди.
Темпуратура ва намлик шароитлари қулай бўлганда уруғи экилгандан 4-5 кун ўтгач, майсалари кўрина бошлайди, 3-4 кун ўтгандан сунг уч бўлимдан иборат биринчи чинбарг чиқаради, ўсимликда эртапишарларда, 5-7, кечпишар навлари эса 10-11 та барг чиқаргандан кейин дастлабки гул шингили пайдо бўла бошлайди. Бундай кейинги гул шингиллари ҳар учинчи, айрим ҳолларда ҳар иккинчи баргдан сўнг пайдо бўлади.
Помидор ёруғсевар ўсимлик. Ёруғликнинг етарли бўлмаслиги ўсимликнинг ўсиш ва ривожланишини секинлаштиради. Помидор ўсимлигининг намга бўлган талаби парваришлаш усулларига кўп жиҳатдан боғлиқ. Кўчатдан етиштирилган ва илдиз системаси юзароқ таралган помидор ўсимлиги бевосита уруғи экиб ўстирилган ва илдиз системаси анча чуқур жойлашган помидорга нисбатан намни хийла кўпроқ талаб қилади.