Мавзу: Tokarlik-vintqirqish stanoklarini har XIL yuzalarga va rezbalarga ishlov berish uchun kinematik sozlashga hisoblash Ishdan maqsad

n
yuv
 = n
shp
 · i
tr
 · i
git
 · i
sk
bo’ladi. Bu yerda
n
yuv
— shpindelь to’la bir 
aylanganida yurgizish vintining aylanishlari soni; 
i
tr
—trenzelь tishli g’ildiraklari tish sonlarining nisbati; 
i
git
—gitara tishli g’ildiraklari tish sonlarining nisbati; 
i
sk
—surish qutisi tishli g’ildiraklari tish sonlarining nisbati. 
Agar kesiladigan rezьba qadami (t
p
) yurgizish vinsh qadami (5) ga teng 
bo’lsa, yurgizish vintining aylanish soni (
n
yuv
) shpindelning aylanish soni pshi ga teng 
bo’ladi. 
Trenzelь va surish qutisi tishli g’ildiraklarining tish sonlari nisbatlari 
o’zgarmasligi sababli
i
tr
· i
sk 
=1 
desak, unda bo’ladn. 
Demak, 
yuqoridagi 
formula 
bo’yicha 
gitaraning 
almashtiriladigan 
tishli g’ildiraklarining harakat uzatish sonlari nisbatiga 
ko’ra 
a, b, s, d 
tishli g’ildiraklarni 
tishlar sonini aniqlaymiz. 
Ma’lumki, stanokda tishlari 
20 tadan bo’lgan ikkita va tishlari 
beshtadan ortib boruvchi (130 tagacha) va bitta 127 ta tishli g’il-dirak qo’shib 
beriladi, shulardan tegishli 
a, b, s 
va 
d 
tishli g’ildiraklar olnb, ularni gigara 
barmoqlariga o’rnatnb tutashgirilsa, masala hal bo’ladi. 
Stanokda zaruriy qadamln rezьba kesishga misollar: 
1. Yuritish vinti qadami 12 mm bo’lgan stanokda qadami 1,5 mm bo’lgan 
metrik rezьba kesilsin, bunda surish zanjirining doimiy bog’lanishdagn harakat 
uzatish nisbat soni 
r 
= 1 bo’lsin. 
Echish: 
bunda 
a 
— 30; 
b 
— 120; 
s 
= 50; 
d=100
almashtiriladigan tishli 
g’ildiraklarning tishlashishlarini kuzataylik. Ma’lumki, tishli g’ildirak 
p
t
t
юв
p


гит
i
b
c
b
a



---

144 
o’rnatiladigan gitara o’qlari daametri 10—20 mm oralig’ida bo’lishiln hisobga 
olsak, tishli g’ildiraklar yaxshl tishlashishi uchun tubandagi talabga javzb 
berishlari loznm: 
Yuqoridagi tenglamaga 
a
u
b , s
va 
d 
tishli g’ildaraklar tishlari sonini 
qo’yamiz, 
30 + 120 

50 + (15 ÷23); 50+ 103 

120 + (15 ÷ 20) 
tenglamadan ko’rinadiki, talab to’la qondirilgan. Demak, ular yaxshi 
tishlashadi. 
2. Yuritish vinti qadachi 12 mm li stanokda bir dyuymda 10 ta yo’l 
ariqchasi to’g’ri kelgan rezьba kesiladi. Bunda surish zanjirining doimiy 
bog’lanishidagi harakag uzatish nisbat soni 
r = 
1 bo’lsin. Yechish: