Мавзу: Tokarlik-vintqirqish stanoklarini har XIL yuzalarga va rezbalarga ishlov berish uchun kinematik sozlashga hisoblash Ishdan maqsad

 
 
 
Tishli 
g’ildiraklarni 
tishlashuvga 
tekshiraylik: 
127+ 100

20 + (15 ÷ 20); 20+ 120 

100 + (15 ÷ 20) 
ular yaxshi tishlashadi. Stanokda bevosita rezьba kesishga o’tishdan avval
rezьbaning toq yoki juftligini bilmoq ham kerak 






юв
p
t
t
yoki aksincha 








p
юв
t
t
nisbati 
juft rezьbalarda kasrsiz, toq rezьbalarda kasrli bo’ladi, juft rezьbalarni kesish oson
bo’ladi. Kesishda vint gaykasini ajratib keskichni dastlabki joyiga o’tkaziladi. 
Keskich yana avvalgi kesilgan ariqchaga tushadi. Toq rezьba-larni
kesishda esa gaykani vintdan ajratib bo’lmaydi, agar ajratib dastlabki
joyiga o’tkazsak, u rezьba yo’liga tushmaydi. SHu sababli, toq rezьbalarni 
kesishda shpindelni teskari tomon aylantirib , keskichni avvalgi joyiga keltirib, 
keyingi qatlam qirindini yo’niladi. 
Ishni bajarish tartibi: 
1. Detalь chizmasi bo’yicha uniig shakli, o’lchamlari, aniqliklari va sirt 
yuzasi g’adir-budirlngiga qo’yiladigan talablar o’rganiladi. 
2. Zagotovkaga ishlov berish texnologik-kartasi tuziladi (ilovaga qarang). 
3. Texnologik kartada qayd etilgap ketma-ketlikda vatzrtibda
zagotovkaga ishlov beriladi. 
Ma’lumki, metallarni kesib ishlashda mexannk energiyaning 95 foizi issiqlikka 
aylanib, keskich kallagini ma’lum darajagacha qizdiradi va tuznlishining o’zgarishiga 
olib kelishi oqibatida u yeyiladi. Bu esa detalning sifat ko’rsatkichlariga putur 
yetkazadi. SHu sababdan keskichning kontakt yuzasidagi harorat qiymatini bilish 
ahamiyati katta va uni tu-bandagi formula bo’yichaaniqlanadi: 

---

145 
bu yerda S
q
— zagotovka va keskich materialiga, kesish sharoitiga bog’liq 
bo’lgan koeffitsient; 
v
— kesish tezlngi, m/min; s —surish tezligi, mm/min; 
t — kesish chuqurligi mm; 
x,u,z 
lar daraja ko’rsatkichlari bo’lib, 
x > u > z
. 
Metallarni kesib ishlash tezligi zagotovka materiali, keskich turg’unligi (T), surish 
tezligi (S) va kesish chuqurligi (t) va boshqa ko’rsatkichlarga ko’ra belgilanadi: 
bu yerda S
v
va 
m, u, z daraja ko’rsatkichlar tegishli 
ma’lumotnomalardan olinadi. T qiymat qattiq qotishmadan tayyorlangan keskichlar 
uchun 45—50 min; nisbiy turg’unlik (t) 0,2—0,3 oralig’ida olinadi. 
Ma’lumki, zagotovkani belgilangan tartibda kesish uchun shpin-elning aylaiish 
momenti uii kesishga ko’rsatadigan qarshilik momentidan katta bo’lmog’i kerak, 
ya’ni
bu 
yerda 
N
el
– 
elektrodvigatelning nominal quvvati, kVt; n — shpindelking minutiga aylanishlari
soni; η — stanokning FIQ (o’rtacha 0,8). 
Metallarni yo’nib ishlashda sarflanadigan quvvat esa tubandagicha 
aniqlanadi: 
bu yerda R
z
— 
kesishkuchi, kg; 
v 
— 
kesish tezligi, m/min. Bunda keskichni surish uchun sarflanadigan quvvat kichikligi 
uchun uni e’tiborga olinmaydi. 
Demak, kesish jarayoni borishi uchun stanok elektr dvigateli-ning samarali 
quvvati metall kesib ishlashga sarflanadigan quvvat katta bo’lishi kerak, ya’ni 
ishlashga sarflanadigan quv-vat katta bo’lishi kerak. Detallarni tayyorlashga 
sarflanadigan vaqt ish unumini 
xarakterlaydi. SHuning uchun 
ham bir operatsiyani vaqt meьyori 
muayyan tashkiliy-texnikaviy 
sharoitini hisobga olib belgilanadi. Odatda, detalni tayyorlash uchun sarflanadigan 
vaqt me’yori tubandagicha aniqlanadi: 
bu yerda T
a
— detalvi bevosita ishlov vaqti, uni asosiy texnologik vaqt 
deyiladi; T
yo
—ishchi qo’li bilan bajarilgan barcha ishlarga ketgan vaqt, uni 
yordamchi vaqt deyiladi; T
ixk
— ish joyiga xizmat ko’rsatish uchun sarflanadigan 
vaqt; T
tf
— dam olish va tabiiy za-ruriyatlar uchun tanaffus vaqti, uni operativ vaqt 
(To) ning 5 — — 7% iga tepg olinadi (T0 esa T
a 
va T
yo
vaqtlar yig’iidisiga teng 
olinadi). 
T
a
esa tubndagi formula bo’yicha aniqlanadi; 

---

146 
bu yerda L— keskichning surish yo’palishi tomon bir minutda bosgan yo’li, 
mm; n — zagotovkaning bir minutdagi aylanishlari soni-S—zagotovkani bir marta 
aylanishida keskichni surilishi, mm. Rasmdagi sxemadan L=
l
+
l
1
+
l
2
ekanligi 
ko’rinib turibdi, bu yerda 
l1
nshlangan yuzaning uzunligi, mm; 
l2
— keskichning 
yo’nish boshlashdan avvalgi yurgan yo’li, mm. 12 keskichning zagotovkani yo’nib 
o’tgandan keyingi bosgan yo’li mm. Zagogozkaga ishlov berishda keskichning 
yo’nib o’tnshlar soni (i) quyim qipmati (h) va kesish chuqurligi (t) ga bog’liq va u 
tubandagicha ifodalanadi: 
t
h
i

unda 
t
s
n
L
T
a



minga tepg bo’ladi. 
Odatda, ishchining ish me’yori smena vaqtida ishlangan detallar soni 
bilan belgilanadi.