– Aholi va tadbirkorlarning islomiy moliyalashtirish xizmatlari to‘g‘risida yetarlicha bilimga ega emasligi;
– Islomiy bank xizmatlarida faoliyat ko‘rsatuvchi mutaxassislarning yetishmasligi;
– An’anaviy banklar tomonidan islomiy darcha xizmatlarini ko‘rsatishda qonuniy huquqiy bazaning mavjud emasligi;
– Aholining yangi moliyaviy xizmatlarga ishonchsizligi;
– Islomiy bank xizmatlari ko‘rsatishda soliq qonunchiligi bo‘yicha muammolar mavjudligi;
– Mamlakat muftiylari, ulamolari va olimlari bank tizimi bo‘yicha yetarlicha bilimga ega emasligi.
– Diniy xurofot mamlakatda islom bank faoliyati o‘sishiga to‘sqinlik qilishi mumkin;
– An’anaviy banklar bilan kuchli raqobatning mavjudligi;
– Islomofobiya. Islomiy bank xizmatlari terrorizm va ekstremizm bilan aloqadorligi to‘g‘risidagi turli yanglish qarashlarni mavjudligi;
– Islomiy tamoyillarni ayrimlarini amalda chetlab o‘tish va butun tizimga nisbatan ishonchsizlikni kelib chiqishi;
– Tushunmaslik natijasida mahalliy tijorat banklari hususiy hissadorlari tarafidan qarshilik ko‘rsatilishi.
SWOT қисқартма сўз бўлиб, унинг ёйилмаси қуйидагича бўлади:
Strengths – кучли томонлари;
Weakness – кучсиз томонлари;
Opportunities – имкониятлар;
Threaths – муаммолар.
Бошқача қилиб айтганда, SWOT - анализ – бу ташкилотнинг кучли ва кучсиз томонлари, шунингдек ташқи муҳит бўйича имкониятлар ҳамда муаммолар таҳлили ҳамдир. “S” ва “W” комапаниянинг ҳолатига, “О” ҳамда “Т” эса ташкилотнинг ташқарисидаги омилларга боғлиқдир
Мушарака шартномаси (уй сотиб олиш) Уй сотиб олишда асосан мушарака шартномасининг камаювчи усулидан фойдаланилади. Айтайлик, мижоз уй сотиб олишни ҳоҳлайди, бироқ унда етарли маблағ мавжуд эмас. У белгиланган уйни сотиб олишда ўзи билан иштирок этишга рози бўлган молиялаштирувчига (“ислом дарча” мавжуд бўлган тижорат банкига) мурожаат қилади. Айтайлик, мижоз тўловнинг умумий суммасини 20 фоизини тўлайди ва банк нархнинг 80 фоизини тўлашга келишилди. Шундай қилиб, банк уйнинг 80 фоизига, мижоз эса 20 фоизига эгалик қилади. Мулкни биргаликда сотиб олгандан сўнг, мижоз уйни турар жой сифатида ишлатади ва банкнинг мол-мулкдаги улушидан фойдалангани учун унга ижара ҳақини тўлайди. Шу пайтда, банкнинг улуши қўшимча равишда саккизта тенг бирликка бўлинади ва ҳар бир бирлик уйнинг 10% эгалик ҳуқуқини англатади.
Мижоз банкга ҳар йилда битта бирлик сотиб олишини ваъда қилади. Шунга кўра, йиллик биринчи муддат тугагандан сўнг, у банкнинг улушининг бир қисмини уй нархининг ўндан бир қисмини тўлаш орқали сотиб олади. Бу банкнинг улушини 80% дан 70% гача камайтиради. Демак, банкга тўланадиган ижара ҳақи ҳам шу даражада камаяди. Иккинчи муддат охирида мижоз бошқа бирликни сотиб олади, шу билан мол-мулкдаги улушини 40% гача оширади ва банкнинг улушини 60% га камайтиради ва натижада ижара ҳақини шу нисбатга камайтиради. Ушбу жараён худди шу тарзда давом этади, саккиз йил тугагандан сўнг, мижоз банкнинг барча улушини сотиб олади ва шу билан банкнинг улушини нолга камайтиради ва ўз улушини 100% гача оширади.
Ушбу келишув банкга мол-мулкдаги эгалик улушига кўра ижара ҳақини талаб қилишга имкон беради ва шу билан бирга унинг улушини сотиб олиш орқали асосий қарзининг бир қисмини даврий равишда қайтариб беришга имкон беради.
Hulosa Bugungi kunda an’anaviy bankchilikka muqobil moliyalash tizimi sifatida islom bankchiligi jadal rivojlanib kelmoqda. Ammo islomiy moliyalashtirish tizimi amaldagi, ya’ni an’anaviy bank faoliyatidan o‘zining ko‘plab moliyaviy jarayonlaridagi amaliyotlarida farq qiladi. An’anaviy banklar pulni daromadi kafolatgan sotish yoki ijaraga berish mumkin bo‘lgan tovar sifatida ko‘radi. Buning sababi bank tomonidan mablag‘ni yo‘qotish xavfi juda kam ya’ni qanday loyiha bo‘lishidan qat’iy nazar qarzga berilgan mablag‘ va uning foizi kafolatlangan bo‘ladi.
Ammo islom banklari o‘zini biznes bo‘yicha hamkor sifatida tutib uning turlariga ko‘ra kutilishi mumkin bo‘lgan xavflarni bo‘lishadi. Buning sababi agar tomonlar o‘zaro hamkor bo‘lsa hamd foyda va zarar o‘zaro taqsimlansa doimo ehtiyotkorlik bilan ish tutib foydani ko‘zlaydilar. Islom bankchiligining yana bir xususiyati uning aktivlar bilan ta’minlangan bo‘lishining shartligidir. Moliyalashtirishning an’anaviy shaklida esa moliya muassasalari doimo pul birliklari bilan ishlab, mahsulot yoki biror-tovar orqali savdo qilishni ta’qiqlaydilar.
Islom banklari hamda moliyasida pul bu savdo moliya sifatida tan olinmaydi va u hech qanday ichki qiymatga ega emas, balki almashuv vositasi sifatida tushuniladi. Shu sababli islom banklari pul evaziga biror narsaning ustiga ustama qo‘yish hisobiga foyda oladi. Shu sababli an’anaviy bankchilikdan farqli ravishda islom bankchilgi aktivlarga asoslangan bo‘ladi. Bu esa o‘z navbatida moliyaviy barqarorlik va real iqtisodiy o‘sishni ta’minlaydi.
An’anaviy bank krediti esa iqtisodiyotga hamda undagi real sarmoyaga umuman aloqasi yo‘q. Natijada esa aktivlar bilan ta’minlanmagan kreditlarni berish va ularning qiymatini kengaytirish orqali jahon moliya tizimi vaqti-vaqti bilan inqirozlarga uchrashi an’anaviy banklarga xos xususiyatdir.
