Mavzu: texnologik amalning nomini va mazmunini aniq ifoda qilish

---

№1 AMALIY MASHG’ULOT 
MAVZU: TEXNOLOGIK AMALNING NOMINI VA MAZMUNINI
ANIQ IFODA QILISH 
 
1.1-misol
. Detalni (vtulka) seriyali ishlab chiqarish sharoyitida, donalab alohida 
kesilgan tanavor tanavor qaynoqjo’valagan prokatdan tayyorlanadi. Hamma 
sirtlariga bir martadan ishlov beriladi. Tokarlik amal ikki o’rnatuvli eskiz bo’yicha 
bajariladi (1.1-rasm) [4].
 
 
 
1.1-rasm. Tokarlik ikki o’rnatuvlik amal eskizi 
T a l a b e t i l a d i:
operasion eskiz va boshqa berilganlarni tahlil qilish; 
amal mazmunini o’rnatish va uning nomini va mazmunini aniq ifoda qilish; 
mazkur amalda tanavorga ishlov berish ketma-ketligini o’rnatish; o’tuvlar bo’yicha 
amal mazmunini tasvirlash (yozish). Hamma sirtlar g’adr-budurligi 
R
a
= 20 mkm.

 
YYechish
. 
1. Dastlabki berilganlarni tahlil qilib, o’rnatamiz, ko’rilayotgan 
ikki o’rnatuvli amalda, tanavorning o’nbitta sirtiga ishlov berish bajariladi, qaysi 
uchun ketma-ket o’nbitta texnologik o’tuvlarni bajarish talab qilinadi. 
2. Amalni bajarish uchun tokarlik yoki tokarlik-vintkesar dastgohi 
qo’llaniladi, va amalning nomi “Tokarlik” yoki “Tokarlik-vintkesar” bo’ladi 
(GOST 3.1702-79). O’sha amal bo’yicha amalni guruh nomeri (14) va amal 
nomeri (63) ni aniqlaymiz. 
Amal eskizlari mavjud bo’lgan holda amal mazmunini yozish uchun 
qisqacha yozuv shaklini qo’llash mumkin: “Uch yon sirt kesib tushurilsin”, “Ikki 
silindrik sirt yo’nilsin”, “Teshik parmalansin va yo’nilsin”, “Bir ichki va ikki 
tashqi faskalar yo’nilsin”. 
3. Operatsion eskizlardan foydalanib, o’rnatuvlar bo’yicha texnologik 
o’tuvlar bajarilishini ratsional ketma-ketligini o’rnatamiz. Birinchi (A) o’rnatuvda 
yon sirt 4 kesib tushirilishi, sirt 2 yo’nish 1 yon sirtni hosil qilish bilan birga, faska 
3 yo’nish, teshik 6 parmalash va faska 5 yo’nish zarur. Ikkinchi (B) o’rnatuvda yon 
sirt 9 kesib tushurish, sirt 7 va faska 8 yo’nish, ichki 10 sirtni yo’nish va yon 11 
sirtni hosil qilish kerak. 
4. Amallar mazmuni texnologik hujjatlarga o’tuvlar bo’yicha yoziladi: 
texnologik o’tuv (Tex.O’) va yordamchi o’tuv (Yor.O’). O’tuvlar mazmunini aniq 
ifoda qilishda GOST 3.1702-79 bo’yicha qisqartirilgan yozuvdan foydalaniladi. 
1.1-jadvalda ko’rilayotgan misol yozuvi keltirilgan
. 

---

 
 
 
1.1-masala.
Tokarlik amal uchun operatsion eskiz ishlab chiqilgan 
bajariluvchi o’lchamlari dopusklari bilan va ishlanuvchi sirtlarning g’adir-budurligi 
bo’yicha qo’yiluvchi texnik talablari berilgan (1.2-rasm). Har bir sirtga - bir 
marotaba ishlov berilsin. Variant no’merlari rasmda rim raqamlarida ko’rsatilgan 
[4]. 

1.1-jadval 

O’tuv № O’tuvning 
ko’rinishi 
O’tuvlarning mazmuni 
1 
2 
3 
4 
5 
6 
7 
8 
9 
10 
11 
12 
13 
14 
Yor.O’ 
Tex.O’ 
Tex.O’ 
Tex.O’ 
Tex.O’ 
Tex.O’ 
Yor.O’ 
Tex.O’ 
Tex.O’ 
Tex.O’ 
Tex.O’ 
Tex.O’ 
Yor.O’ 
Yor.O’ 
Tanavor o’rnatilsin va mahkamlansin 
4 yon sirt kesib tushurilsin 
2 sirt yo’niilsin 1 yon sirtni hosil qilish bilan birga
(2 sirt yo’nishda 2 ishchi yurish amalga oshiriladi) 
3 faska yo’nilsin 
6 teshik parmalansin 
5 ichki faska yo’nilsin 
Tanavor qayta o’rnatilsin 
9 yon sirt kesib tushurilsin 
7 sirt yo’nilsin 
8 faska yo’nilsin 
10 ichki sirt yo’nilsin 
11 yon sirt kesib tushurilsin 
Detal o’lchamlari nazorat qilinsin 
Detal tushurilsin va idishga taxlansin 
 
 
T a l a b e t i l a d i: dastgoh turkumini ko’rsatish; tanavorni shakl va 
o’lchamlarini aniqlash; bazalash sxemasini o’rnatish; eskizda barcha ishlanuvchi 
sirtlarni no’merlab chiqish; texnologik xujjatlarga yozish uchun amallar nomlarini 
va mazmunlarini aniq ifoda qilish; hamma o’tuvlarning mazmunlarini to’la va 
qisqartirilgan shakllarda texnologik ketma-ketlikda yozib chiqish
. 
 

---

 
1.2-rasm. Operatsion eskizlar 1.1-masala uchun