Mavzu: Термометрлар tурлари Режа

Mavzu: Термометрлар tурлари
Режа:

1. 
   Температура назорати
   
2. 
   Температура ўлчаш асбоблари
   
3. 
   Термометрлар tурлари ва уларнинг ишлаш принципи
   

Температура – технологик жараённи мухим параметри бўлиб, молекулаларни иссиклик харакатидан хосил бўладиган ва ички кинетик энергия билан белгиланадиган қиздирилганлик даражаси орқали характерланади.

Amaliy fizikaning termometriya bolimida o‘lchanayotgan harorat diapazoni, o‘lchov aniqligi va sharoitga qarab, haroratni o’lchashning yangi usullari tadqiq qilinadi.
Termometriyaning ikki guruhda ishlaydigan usuli ma’lum bo‘lib, bunda kontakt usuli — termometriyaning o‘zi va kontaktsiz usul — primetriyaga asoslanadi.
Haroratni o‘lchashda yagonalik va aniqlikni ta’minlash uchun harorat birligining Davlat etaloni — selvindan foydalaniladi.
Germaniy va platina qarshilik termometrlari, platinaroliy termoparasi va oltindan yasalgan pirimetrlar namunaviy asboblar hisoblanadi.
Termometrning ishlash prinsipi suyuqlik, gaz va qattiq jismning issiqlikdan kengayishiga, gaz bosimi yoki to‘yingan bug4 bosimi, elektr qarshiligi va h.k.larning haroratga bog‘liq bo‘lishiga asoslangan.
Laboratoriyalarda —269°C dan + 1063°C diapazondagi haroratni olchashda gazli termometrlar qollaniladi. Bunda yuqori harorat esa, optik priometrlarda o‘lchanadi. —200°C dan +750°C diapazondagi haroratni o‘lchashda suyuqlik termometrlari ishlatiladi.
Suyuqliklar sifatida etil spirti, simob, pentan va kerosinlardan foydalaniladi

Молекулаларнинг уртача кинетик энергияси ва идеал газ температураси орасидаги богланиш куйдаги формула билан ифодаланади:

Э=3-2 кТ
бу ерда: к– 1,3810 ^–23 Ж. К^–1, Болцман доимийси, Т– жисмни мутлақ ҳарорати.
Харорат иссиклик алмашиш, иссиклик ўтказиш жараёнларининг хам сифат, хам микдорий томонларини характерлайдиган параметрдир. Температурани бевосита ўлчаш мумкин эмас, уни жисмнинг температурасига бир қийматли боғлиқ булган бошка физик параметрлар бўйича аниқлаш мумкин. Масалан–хажм, узунлик, электр қаршилик, электр юритувчи куч, нурланишни электрx- ўлчанаётган катталикни асосий белгиланиши равшанлиги ва бошкалар. Температура ўлчайдиган асбобни1598 йилда Галилейбиринчи бўлиб тавсия этган, кейинчалик М. В. Ломоносов, Б. Фаренгейтлар термометрни ишлаб чиқишган.
Температурани ўлчаш асбоблари ишлаш принципига асосан куйидаги турларга бўлинади:
1. Кенгайиш термометрлари
2. Монометрик термометрлар
3. Термоэлектрик термометрлар
4. Қаршилик термометрлари
5. Нурланиш термометрлари
6. Simobli termometrlar.

Turli xildagi termomctrlar:
a, b, d—oddiy termometrlar; e—uchtalik va yettitalik termometrlar g‘ilofi; f— yuz daraja haroratgacha ishlatiladigan termometrlar;
g— uzun termometrlar.
haroratini o‘lchashda tibbiyot termometrlari qo‘llaniladi, bularning o‘lchov shkalasi 35°C dan 42°C diapazonida bo‘ladi.