Мавзу: “Teatr tarixi” kursiga kirish

 
245 
ko'rsatdi, 1799-yildan Tik ijodining ikknichi bosqichi boshlanadi. Bu davrda XV-
XVI  asrlar  nemis  xalq  kitoblari  asosida  yaratilgan  «Avliyo  Genovevaning  hayoti 
va o'limi» (1800), «Imperator Oktavian» (1804), «Fartunat» (1816) pyesalari diniy 
sujetlar tasviriga qaratilgan. Bulardan birinchisi eng mashhuri bo'lib, unda o'rta asr 
miraldi, shaklida avliyo. Genoveva hayoti tasvir etilgan. Asarda katolikchilik ruhi, 
o'rta asr davriga ihlosmandlik tuyg'usi ufurib turadi. «Avliyo Genovevaning hayoti 
va  o’limi»  diniy  o'git  ruhidagi  asargina  emas.  Unda  xalq  kitobidan  olingan 
oddiygina  lavha  ko'hna  rivoyat  tarzida  tasvir  etilgan.  Pyesada  diniy  ohang  ixlos 
qo'yishga qaratilgan tashxis tarzida namoyon bo'ladi. 
Tik  pyesalar  yozish  bilan  birga  o'zini  rejissyor  sifatida  ham  ko'rsatgan.  1819-
yildan  u  Drezden  teatrining  badiiy  rahbarligi  vazifasini  egallaydi.  Tik  teatrning 
nimaligini  «His-ehtiroslar  epkini,  buyuklik  va  yuksaklik,  hayrat  va  dilkusholik» 
vositasida  kishini  o'ziga  rom  etuvchi  badiiy  tasavvur  tarzida  ta'riflaydi.  Tikning 
fikricha,  bunday  maftunkorlikka  klassitsizmga  xos  ohangdorlik  va  va'z  usuli 
o'rnida  tabiiy  hayotiy  nutq  asosida  o'zaro  uyg'un  harakat  qilish  orqali  erishish 
mumkin.  Uning  talabiga  ko'ra,  spektakl  shartlilik  asosida  bezalishi,  tomoshabin 
diqqatini  aktyordan  chalg'itmaslik  uchun  orqaga  gilam  tortib,  spektakl  ko'rsatish 
lozim.  Teatr  liboslari  ham  shu  kabi  shartli  umumlashgan  tarzda  bo'lishi  mumkin. 
Tik  aktyor  bilan  tomoshabin  orasida  o'zaro:  uyg'unlik  yaratgan  Shekspir  davri 
teatrini eng ibratomuz teatr deb hisoblagan. 
Tik  teatr  faoliyatining  ahamiyati  uning  teatrda  romantizm  estetikasi 
tamoyillarini  tasdiqlashi  bilan  izohlanadi. Atoqli  adib  va  dramaturg  Kleys  esa  o'z 
pyesalari  orqali  nemis  romantik  dramasining  repertuardan  o'rin  olib,  nemis 
sahnasida uzoq vaqt davomida hukm surishini ta'min etib berdi. 
XIX  asrning  birinchi  yarmida  nemis  teatri  o'ta  beqarorlik  vaziyatini  boshdan 
kechirdi.  Shunga  qaramay,  XVIII  asrning  oxirlarida  aktyorlik  san'atida  ko'rina 
boshlagan  yangi  tamoyillar  romantik  ijro  usulining  shakllanishiga  olib  keldi.  Bu 
yo'nalishning  asoschisi,  Shryoderning  shogirdi  bo'lmish  Yogann-Fridrix  Flyok 
Berlin teatrida kechgan 18 yillik faoliyati davomida Lir, Makbet, Sheylok, Otello, 
Karl Moor kabi rollarni ijro etish orqali nemis sahnasida Shekspir qahramonlariga 

---