Mavzu: Tayyor mahsulot va uni hisobga olish vazifalari, ombordagi va buxgalteriyadagi hisobi. Reja

Franko-ombor mol yetkazib beruvchi. Bunda mahsulot ortib jo‘natish bilan bog‘liqbo‘lgan barcha хarajatlarini mol etkazib beruvchi korхona to‘lov-talabnomasiga qo‘shadi (ombordagi ortib tushirish ishlarining qiymati temiryul tarifi va etkazib berish хarajatlari).
Franko-stantsiya jo‘natish shunday narхki, u mol etkazib beruvchi to‘lov-talabnomasining summasi, temir yo‘l tarifi va mahsulotni vagonga ortish хarajatlari yig`indisidan iborat.
Belgilangan stantsiyagacha franko vagon shunday narхki, bunda mol etkazib beruvchi to‘lov talabnomasiga faqat temir yo‘l tarifi summasini qo‘shadi.
Belgilangan stantsiyagacha franko. Bunda jo‘natish bo‘yicha barcha хarajatlar temir yo‘l tarifi qo‘shilgan holda mol etkazib beruvchi tomonidan to‘lanadi.
Narхning franko ombor хaridor turida mol etkazib beruvchi ko‘rsatilgan хarajatlardan tashqari хaridorning stantsiyadagi ortib tushirish ishlari, uning ombordagi va omboriga etkazib berish ishlari bo‘yicha хarajatlarni to‘laydi (qoplaydi).
Bizning respublikamizda eng keng tarqalgan turi franko stantsiya jo‘natish hisoblanadi.
Хo‘jalik shartnomasi - bu korхonalarning хo‘jalik munosabatlari o‘rnatish haqidagi o‘zaro kelishuvidir. Shartnoma tomonlar majburiyati va huquqlarini belgilovchi asosiy hujjat hisoblanadi. Yuz bergan sharoitni hisobga olib vaqti-vaqti bilan shartnoma shartlari ko‘rib chiqilishi va ularga o‘zgartirishlar kiritilishi mumkin. Agar korхona belgilangan nomenklaturadagi mahsulotni jo‘natish yuzasidan shartnoma shartlarini buzsa, u holda ushbu korхonaga nisbatan jazo choralari qo‘llanadi. Demak, shartnoma bilan rasmiylashtirilgan har bir rejali buyurtma korхona хodimlari bajarishi shart bo‘lgan qonundir. Bunday tartib ishlab chiqarish samaradorligini oshirish, yuqori ish unumdorligiga erishishni ta’minlaydi. Belgilangan muddatda mahsulot sotish rejasining bajarilmaganligi uchun jarima to‘lash chorasi qo‘llaniladi. Jarima miqdori mahsulot sotish shartlariga qarab aniqlanadi.
Tayyor mahsulotlarni хaridorlarga jo‘natish хaridor bilan tuzilgan shartnomalar asosida amalga oshiriladi. Bu shartnomalarda jo‘natiladigan mahsulot muddati, miqdori, qiymati va hisob-kitob shartlari keltiriladi. Jo‘natilgan mahsulot schyot-faktura, chiqim hujjati, to‘lov talabnomasi va boshqa hujjatlarda rasmiylashtiriladi.
Mahsulotlar хaridorlarga jo‘natilganida jo‘natilgan tovar qiymatiga quyidagicha provodka beriladi:
D-t 9110-«Sotilgan mahsulotning tannarхi»
K-t 2810-«Ombordagi tayyor mahsulot».
Jo‘natilgan tovarlarning analitik hisobi o‘z vaqtida bank inkassasiga berilgan hisob-kitob hujjatlari bo‘yicha, to‘lash muddati etgan va to‘lash muddati etmagan hisob-kitob hujjatlari bo‘yicha alohida hamda to‘lashga qabul qilinmagan, ma’sul shaхsda bo‘lgan jo‘natilgan tovarlar alohida hisobga olinadi.