Мавзу: Танлама кузатиш

w - танлов салмоғи (ҳиссаси); W=m:n

σ2 - бош дисперсия (бош тўпламдаги белгининг дисперсия);

σТ2 - ўша белгининг танлов дисперсияси;

σ - бош тўпламдаги ўртача квадратик четланиш;

σТ - танловдаги ўртача квадратик четланиш.

3. Танлама кузатувидаги хатоларни аниқлаш

Танламанинг хатоси ёки бошқача айтганда, репрезентатив хато мос ҳолда танлама ва бош тўпламнинг кўрсаткичлари ўртасидаги фарқни билдиради:

- ўртача миқдорий белги учун

- салмоқ учун (муқобил белгининг)

Бўлиши мумкин бўлган хатоларнинг ўртачасини – танламанинг ўртача хатоси “μ” ёрдамида аниқланади.

Белгининг вариацияси қанча кичик бўлса, бинобарин, дисперсия ҳам, танламанинг ўртача хатоси ҳам шунча кичик бўлади ва аксинча.

Тасодифий такрорланувчи танловда ўртача хатоларни назарий жиҳатдан қуйидаги формулалар асосида ҳисобланади:

Тасодифий такрорланувчи танловда ўртача хатоларни назарий жиҳатдан қуйидаги формулалар асосида ҳисобланади:

- ўртача миқдорий белги учун,

- салмоқ учун (муқобил белгининг),

 

Тасодифий такрорланмайдиган танлама учун танламанинг ўртача хатосини ҳисоблаш формулалари қуйидаги кўринишни олади:

- ўртача миқдорий белги учун,

 

- салмоқ учун (муқобил белгининг),

 

Ҳар хил турдаги тўпламдан бирликларни танлаб олиш учун типик танлама деб аталган усул қўлланилади.

Ҳар хил турдаги тўпламдан бирликларни танлаб олиш учун типик танлама деб аталган усул қўлланилади.

Типик танлама бош тўпламнинг ҳамма бирликларини сифат жиҳатдан бир хил, бир турдаги гуруҳларга бўлиш мумкин бўлганда ишлатилади.

Корхоналар текширилаётганда бундай гуруҳлар, масалан, тармоқлар, мулкчилик шакллари бўйича гуруҳлар бўлиши мумкин.

Бош тўпламни типиклаштириш танламанинг репрезентативлигини шундай таъминлайдики, бунда ҳар бир типик гуруҳнинг ўртача танлама хатосига гуруҳлараро дисперсиянинг таъсирини бартараф этишга имкон беради. Шунинг учун типик танлама ўртача хатосини аниқловчи вариация кўрсаткичи бўлиб, гуруҳлар ичидаги дисперсия ўртачаси ҳисобланади.