Mavzu: tabiatshunoslikni o’qitish metodikasi pedagogik fan sifatida

Bilimlarni yozjna tekshirish.
 
Tekshirishning bu turi savollarga yozma javob 
berish yoki yozma topshiriq bajarish tarzida o’tkaziladi. Yozma ishlar uchun 
o’iganilgan obyektlarni sanab berish bilan bog’liq bo’lgan: 1) tabiat hodisalari, 
landshaftlarning ayrim elementlari va odamlarning xo’jalik faoliyatlari o’rtasidagi 
aloqa yoki o’zaro bog’liqlikni ochib berish; 
2) bolalarning tabiatshunoslik tushunchalarini bilib olganlik-larini aniqlash; 
3) tabiatdagi kuzatish va natijalarni ta'riflashni mo’ljallash, tabiiy obyekt yoki 
jarayonlami rasmlar chizish yordamida tasvirlash; 
4) tabiat obyektlarini tanib olishga oid savollar taklif qiiinadi. Misol tariqasida 
“Dala o’simliklari” mavzusi (3- sinf) bo’yicha tekshirish ishi uchun savollar 
keltiramiz: 1. Paxta urug’i nima deb ataladi? 2. g’allaning poyasi nima deb 
ataladi? 3. Poliz simliklarining qaysilarini bilasiz? 4. Uzum qanday ko’paytiriladi? 5. 
Yirtqich qushlar qanday foyda keltiradi? 
Yozma ish uchun tezis tipidagi dasturlashtirilgan topshiriqlar, raqamli 
diktantlar, dasturlashtirilgan kartochkalardan foydalanish mumkin. 
Bilim, uquv va ko 'nikmalarni baholash
. 
o’quvchilarning og’zaki javoblari 
ularning bilimlarini aks ettiradi va o’qituvchi tomonidan har bir o’quvchining 
qanday o’zlashtirayotganligini, u o’quv materialini qanchalik egallaganligini 
ko’rsatuvchi baholar bilan qadrlanadi. Shuning bilan biiga ular ma'lum darajada 
o’qitishning sifatini ham aniqlaydi, chunki o’quvchilar bilimi uning asosiy 
o’lchovidir. 
Bilimlarni baholash intensivligini oshirish uchun bir necha o’quvchiga bir 
vaqtda so’rash uslubini qo’llash mumkin. Masalan, bir o’quvchi sinf oldida 
o’qituvchiga javob beradi, 2-3 o’quvchi didaktik dasturlashtirilgan kartochkalar 
bilan ishlaydi. 
O’quvchilar bilimini baholashda materialni ular qanchalik aniq va ravon 
tushunganliklari, javobning aniq va to’liqligi, shuningdek, shakli, ya'ni bilimni bayon 

---

qilishning izchilligi va to’g’riligi hisobga olinadi. Tabiatshunoslik bo’yicha 
o’quvchilar bilimlarini baholashning o’lchovlarini sinflar bo’yicha keltiramiz. 
1- sinf. 
1- sinf yakunida o’quvchilar quyidagilarni bilishlari kerak: 
Tabiat: jonli va jonsiz tabiat. Yovvoyi va madaniy o’simliklar, daraxtlar, 
butalar, maysalar. Yovvoyi va uy hayvonlari; hasharotlar, baliqlar, qushlar, 
hayvonlar. 
Yil fasllarining asosiy belgilari: yashab tuigan joydagi himoyaga olingan ba'zi 
o’simlik va hayvonlar. 
Tabiatda o’zini tutish qoidalari, o’zining shahri (qishlog’i) haqidagi asosiy 
ma'lumotlar, manzili, transport turlari, ayniqsa, ko’p tarqalgan kasb-hunarlar, odam 
tanasining a'zolari, shaxsiy gigiyena qoidalari, turli fasllarda sog’liqni saqlash 
xususiyatlari, ko’cha harakati qoidalari, ota-onaning ism-familiyasi, iltimos qilish, 
jamoat joylarida o’zini qanday tutishi kerakligi. o’zbekiston shaharlarining nomlari, 
dunyo mamlakatlaridan ayrimlarining nomlari. Shunday qilib, birinchi sinfda o’quv 
yilining oxiriga kelib, bolalar yil fasllarining xarakterli belgilarini, bir nechta buta, 
o’t o’simliklarining nomlarini bilishlari va ularni taniy olishlari; tabiatda o’zini tutish 
qoidalarini bilishlari hamda bajarishlari kerak. 
Ikkinchi sinfda “5” baho yil fasllarining ayrim belgilarini bilganlarga; 3-4 
daraxt, buta, o’t o’simliklari va xona o’simliklarini, shuningdek, qushlar va 
hasharotlarning 3-4 turini bilgan va farqiga bora olganlarga qo’yiladi. Bolalar, 
shuningdek, tabiatda muntazam kuzatishlar olib borgan va ularni “Kundalik kuzatish 
daftari”da qayd qila olgan bo’lishlari; xona o’simliklarini to’g’ri sug’ora olishlari va 
parvarish qilishni bilishlari; shaxsiy gigiyena qoidalarini, kun va ovqatlanish rejimini 
bilishlari hamda bajarishlari kerak. 
“4” baho ham “5” bahodagi o’lchovlar bo’yicha qo’yiladi, hamma javobda 
ba'zi noaniqliklarga yo'l qo’yilgan bo’ladi. 
“3” baho tabiatidagi o’z kuzatishlarini qayd qila olish, ular to’g’risida ravon 
so’zlab bera olish uquvlarini yetarli egallamagan o’quvchilarga qo’yiladi. 
Salbiy baho qo’yilmaydi.