Mavzu: tabiat zonalari. Balandlik mintaqalari reja: Geografik qobiqning zonalligi. Zonallik qonuni va tabiat zonalari

Zonallikning umumsayyoraviy tuzilishi.Geografik zonallikni to’la tushunib olish uchun hamma joyi bir xil bo’lgan gipotetik materikda zonalarni joylanishini ko’rib chiqish muhim ahamiyatga ega. Gipotetik materikning hajmi yer yuzasidagi quruqlik maydoning yarmiga, shakli esa quruqlikning kengliklar buylab joylashishiga to’g’ri kelsin deb faraz qilinadi. Bundan tashqari gipotetik materikda tog’lar ham yo’q deb faraz qilinadi. Gipotetik materikning qiyofasi shimoliy yarim sharda Shimoliy Amerika va Yevrosiyo bilan Shimoliy Afrika, janubiy yarim sharda esa Janubiy Amerika, Janubiy Afrika va Avstraliyaga o’xshab ketadi. Gipotetik materikda tabiat zonalarini joylanishi geografik zonalarni Yer yuzasida tarqalishi aniq qiyofasini beradi.

O’simliklar tuzilishi va hayot formalari.
Botaniklar o’simliklarning tasnifini o’rganadi. Geograflar esa o’simlikoarni umumiy tarzda o’rganadi. Ular o’simliklarning ayrim turlariga e’tibor qaratishmaydi. O’simliklarning turlari xilma-xildir. Daraxlar, butalar va o’t o’simliklari shular jumlasidandir. Daraxlar, butalar ko’p yillikdir. Daraxlar yirik, butalar ulardan kichikroqdir. Lianalar nam ekvatorial o’rmonlarda o’suvchi va daraxlardan ozuqa oluvchi o’simli hisoblanadi.
Dunyo tabiat zonalari ichida musson o’rmonlarning ahamiyati katta. Musson o’rmonlari tropik o’rmonlradn farq qiladi. Ularda asosan keng bargli daraxtlar o’sadi. Ular yilning qurg’okchilik hukmronlik qiluvchi qish mavsumida ko’pchiligi barglarini tukadi.
Savannalar Afrika va Janubiy Amerika matriklarida keng tarqalgan tabiat zonalari hisoblanadi. Ular o’rmondan o’t o’simliklar ga qarab almashinadi. Darxtlar siyrak o’sadi. Sababi qurg’oqchilik davrida ularning tuliq o’sishi uchun tuproq tarkibida namlik qolmaydi. O’rmonlar odatta ekvatorial o’rmon zonasi chegarasida tarqalgan. Sababi u yerlarda namlik yetarli. Ko’pchilik daraxtlar kserofit ya’ni qirg’oqchilikka chidamli hisoblanadi. Ayrim keng bargli daraxtlar musson o’rmonlar kabi qurg’oqchilik davrida barglarini to’kadi².