Мавзу: «сув гигиенаси» маърузанинг баёни



Download 278,27 Kb.
Pdf ko'rish
bet4/6
Sana02.03.2022
Hajmi278,27 Kb.
#477593
1   2   3   4   5   6
Bog'liq
suv gigienasi

Сув истемолчилари 
1 одам учун 1 кун-лик 
сув истеъмоли меерлари 
1.Водопровод ва канализацияси бор, лекин ваннахонаси 
булмаган турар-жой биноси
95 
2.Шунга кушимча равишда газ билан сув иситиш
мосламаси бор булган бинолар
150 
3.Совук ва иссик сувга эга булган ва душ мосламаси бор 
булган турар-жой бинолари 
195 
4.Совук ва иссик сув тармоги, душ ва ванналари бор булган 
турар-жой бинолари 
250 
5.Комфортлилиги яхшиланган синфга мансув турар-жой 
бинолари ва квартиралар 
360 


6.Юкори синфдаги комфортли шароитга эга булган 
бинолар ва квартиралар 
450 
Умумий профилга эга булган даволаш-профилактика муассаса-ларида бир кеча-
кундуз давомида 1 та койка учун сув сарфи 115-200 литрни ташкил этса, юкумли 
касалликлар шифохонаси учун-кунига 240 л., поликлиника ва амбулаторияларда битта 
сменада бир бемор учун 13 л. ташкил этади. Илгариги сув истемоли меерларига нисбатан 
курсатилган бу сув сарфи меерлари анча кам берилган булиб, чучук сув манбаларининг
республикамиз худудида чекланганлиги билан боглик.
Ахоли яшаш пунктларининг сув таъминоти буйича Давлат |Дастурини бажариш 
сув таъминотлари учун сув манбаларини тугри танлашни талаб этади. Бу сохада тиббий 
хизмат ходимларининг тутган урни жуда юкори хисобланади, чунки сув манбаини 
танлашдаги асосий мезон унинг гигиеник талабларга мувофик келиши хисобланади. 
5.4. 
УзР-си худудидаги сув таъминоти манбаларига гигиеник таърифлар 
УзР худудидаги барча ахолини сув билан таъминловчи ва бу йуналишда 
фойдаланилаетган ва потенциал ярокли манбалар шартли равишда 2 гурухга булинади: ер 
ости ва очик сув хавзалари. 
УзР-си худудидаги ер ости сувларининг тахминий захираси йилига 18 км
3
га якин 
деб хисобланади, шу кунгача аникланган сув захираси эса йилига 7 км
3
га тенгдир. Ер 
ости сувлари ахрхил чукурликларда жойлашган, шунинг учун уларнинг куйидаги турлари 
мовжуд: 
-юзаки сувлар (верховодка) – жойлашгвн чукурлиги 0,5-1 метргача. Бу манбалар ер 
сатхига якин жойлашган сув утказмайдиган катлам устида булиб, атмосфера егинлари 
хисобига тулдириб турилади. Бундай сув таркибида тупрокдан ювилиб утган ифлосликлар 
(микроорганизмлар, кимевий моддалар) булади, шунинг учун гигиеник нуктаи-назардан 
юзаки сувлар хужалик-ичимлик таъминоти фойдаланишга яроксиз хисобланади. Бундай 
сувлар Хоразм, Бухоро, Коракалпогистон вилоятларида учраши мумкин. Бу туманлардаги 
ахоли уртасида мунтазам равишда хат оки жуда тиник булса ҳам ичиш учун яроксиз 
эканлиги хакида тушунтириш ишларини олиб боришни такозо этади. 
- Сизот сувлар (грунтовая вода)- ер остидаги бирнеча горизонт (каватлар)да 
жойлашиши мумкин,уларнинг чукурлиги эса 5-30 м ни ташкил килади. Бу манбалар ҳам 
атмосфера егинлари хисобига хосил булади, бирок калин ер катлами оркали сизилиб 
утиши жараенида ифлосликлардан тозаланади, шунинг учун ундан максадли тарзда 
фойдаланилганда махаллий сув таъминоти учун ярокли хисобланади. Улардан тугри 
фойдаланиш учун албатта кудук казилиши керак, кудук атрофида эса санитария химоя 
зонаси, кудук тепасида ифлосланишдан саклаш учун соябони булиши керак. Санитария 


химоя зонаси «депрессия зона»сини уз ичига олган булсин (жадвал буйича тушунтириш 
лозим). 
- Артезиан сувлари. Бундай сувлар икки турда булади-босимли ва босимсиз артезиан 
сувлари. Артезиан сувлари тоглардаги абадий музликлар ва корликлардан эриган сув 
хисобига хосил булиб, ер ости буйлаб бирнеча ун км ва юз километрларгача чузилиши 
мумкин. Артезиан сувлари катта чукурликлдарда тупланади (50-60 м дан бир неча юз 
метргача). Бу сув манбалари узидан сув утказмайдиган ер катламлари устида жойлашган 
булса босимсиз, иккита катлам уртасида жойлашган булса босимли сув манбаи булиб 
колади. 
- УзР-си худудидаги артезиан сувлари асосан тоглардаги абадий музлик ва корликларнинг 
эришидан хосил булган сувлар хисобига булиб, уларнинг захиралари текисликларда 
жойлашган. Артезиан сувларининг санитар нуктаи-назардан устунлиги жуда каттадир; бу 
сувлар жуда кам холатларда унинг сифатини яхшилаш лозимлигини талаб этади, нисбатан 
баркарор кимевий таркибга эга, бактериал таркиби буйича эса табиий тоза ва юкори 
даражадаги тиникликка эгадир. Бундай сувлар рангсиз, таъми эса жуда екимли. Битта ер 
ости горизонтида жойлашган сувнинг кимевий таркиби доимий ва агар таркиби 
узгаришга учраган булса, санитар нуктаи-назардан кунгилсиз вокеа булиб. Юкори ер 
катламларида жойлашган ифлосланган сувлардан утган булиши мумкин, бу катламга эса 
кудук атрофидаги ифлосликларнинг сурилиши окибатида унинг таркиби узгариши 
мумкин. 
- Артезиан сувлари унчалик катта булмаган сув таркатиш тармоклари учун бемалол 
фойдаланилиши мумкин, мас., касалхоналарнинг сув таъминотини таъминлаш максадида. 
Агар тог жинсларида ерилиш еки тиркишлар хосил булган булса, у холда абадий музлик 
ва корликлардан эриган сувлар ана шу ериклар ва тиркишлар оркали тог булокларини 
хосил килиши мумкин ва бу манбалардаги сувдан тогли шароитда яшовчи ахоли бемалол 
фойдаланаолади. Бундай булок сувларидан куввати унчалик катта булмаган сув таркатиш 


тармоги (малый водопровод) учун фойдаланса булади. Булок сувлари коида буйича яхши 
сифат курсаткичларига эгадир ва ундан фойдаланганда уларга куйилдадиган асосий 
талаблар булок сувларининг юзага чикадиган жойларини ифлосланишига йул 
куймасликдан иборат булади. 
- инфильтрацияланувчи киргок кудукларининг сулари. Бундай манбалар окар дарелар 
ва бошка турдаги манбалардаги сувнинг тупрок катлами оркали сизилиб утиши туфайли 
хосил булади.Бундай кудуклардаги сувнинг гигиеник хоссалари талабга жавобберарли 
даражада булади, аммо ундан фойдаланишдан илгари манбадаги сувнинг 
сифатинлаборатория текширишларидан утказиш лозим ва керак булганда бундай сувларга 
кушимча тарзда санитар ишловини бериш талаб этилади. 
Катта кувватга эга булган сув таркатиш тармогини таъминловчи сув манбалари асосан 
очик сув манбалари хисобига амалга оширилади: даре, кул, сув омборлари, канал сувлари. 
Бундай сув манбалари узининг табииий хусусиятларига кура (эриган кор, емгир, тошкин 
сувлари булиши мумкин) таркиби доимий эмаслиги билан фаркланади. Бундан ташкари, 
очик сув манбалари учун унинг антропоген ифлосланиши катта аҳамиятга эгадир. 
Бизнинг республикамизнинг узига хос хусусиятларидан бири шундан иборатки, сув 
таъминоти манбалари сифатида катта микдордаги сув омборларидан фойдаланиш 
хисобланади. Бундай сув манбаларининг энг йириклари каторига – Фарход, Чорвок, Туя-
бугиз, Катта Кургон Куйи-Мозор сув омборларини киритиш мумкин. Республикамизда 
бор булган сув омборларини 2 гурухга булиб таърифлаш максадга мувофикдир; 1- узанли 
(окар) сув манбалари – мисол тарикасида Чорвок, Туя-Бугиз ва куйилувчи (окмайдиган) 
сув омборлари - Аму-Даре киргшокларидаги курилган сув омборларининг каскади. Сув 
омборларининг номувофик хбири шундан иборатки, асоан куйилувчи (окмас) сув 
омборлари учун уларнинг минерал таркиби вакт утиши билан ортаборади, чунки сувнинг
юза кисмидан доимо сув бугланиб туради, натижада минерал моддаларнинг 
концентрацияси мунтазам ошаборади. Сув омборларининг иккинчи хусусияти – ёз 


ойларида сув утларининг кучли усиб кетиши окибатида, асосан яшил –кук сув утлари 
хисобига - ва кейинчалик уларнинг аста-секинлик билан сулиши ва парчаланиши 
натижасида сув таркибида органик моддалар пайдо булади ва бундай сув манбаларидаги 
сув органик бирикмалар билан бойийди. Органик моддаларнинг концентрацияси юкори 
булиши натижасида уларнинг парчаланиши учун эриган кислород микдори аста-секинлик 
билан етишмай боради ва натижада оралик парчаланиш моддалари - водород сульфид 
пайдо булади. 
Юзаки сув манбаларидаги сув албатта сув тармогига узатилишидан олдин тозаланиши 
талаб этилади. Ув манбаларини танлаш санитария назорати органларининг энг 
жавобгарлик талаб этиладиган вазифаларидан бири хисобланади. Сув манбаларини 
танлашдаги асосий принциплардан бири унинг санитар ишончли эканлигидир ва сув 
таъминоти учун сув манбалари танлаш коидаси ва унга булган гигиеник ҳамда техник 
талаблар 951-2000 Давлат Стандартида уз аксини топгандир. Бу хужжатда 
курсатилишича манбанинг санитар нуктаи-назардан ишончлилигини инобатга олиб 
куйидаги тартибда танлаш амалга оширилади: 
- ер катламлари орасига жойлашган босимли сувлар; 
- ер катламлари орасига жойлашган босимсиз сувлар; 
- сизот сувлари ва сунъий тарзда тулдириладиган манбалар; 
- очик сув манбалари. 
Сув манбаларини танлашдаги асосий мезонлар каторига: текшириш натижаларига 
кура сувнинг сифати, манбанинг гидрогеологик характеристикаси, жойнинг санитар 
таърифи, сув манбаини ифлослаши мумкин булган манбалар хакидаги маълумотлар. Ана 
шу таърифларга боглик холда сув манбалари 3 та синфга булинади (ер ости ва ер усти 
сувлари), шу билан бирга харбир синф учун Давлат Стандарти узига хос сувга ишлов 
бериш усулларини кузда тутган. 
Ахолини етарли микдорда сифатли чимлик суви билан таъминлаш учун манбадан 
сувни олиш ва сувнинг сифатини яхшилаш усулларини тугри танланганлигига богликдир. 


Юзаки сувларининг тозалиги ва кисман ер ости сувларининг ҳам атрофидаги 
худуднинг санитар холати билан аникланади. Шунинг учун сув манбаидаги сув олиш 
жойи атрофида санитар химоя зонасини ташкил этиш кабул килинган. Санитар химоя 
зонаси (СХЗ) – бу сув хавзаси ва сув тозалаш ва узатиш иншоотлари атрофидаги худуд 
булиб, у ерда белгиланган санитар тартибига риоя килиниши лозим. СХЗ 3 та тасма 
(пояс)га булинади: 
-
1 тасма – каттик тартибли зона (хавзадан сув олиш жойи, насос станцияси,тозалаш 
иншоотлари ва сув олиш жойи жойидан 200 м юкори ва пастки чегара). Бу худуд 
тиканли симлар еки девор билан уралади, санитар ободонлаштирилади, албатта 
курикланади. Бу территорияда хечкандай бошка турдаги объектлар булмаслиги 
керак. 
-
2 тасма – Чеклаш зонаси. Бу зонанинг юкори чегараси манбадаги сувнинг вакт 
бирлиги ичида уз-узидан тозаланиши учун керак буладиган вакт билан 
белгиланади. Окар сувлар учун чеклаш зонасининг чегараси формула буйича 
аникланиши мумкин. 
ЧЗ = У х Т , (1) 
бу ерда, 
-
ЧК - чеклаш зонаси; 
-
У -сувнинг окиш тезлиги, км/кун; 
-
Т - уз-узидан тозаланиш муддати; 
-
Бу зонада сув манбаини ифлослайдиган бирорта ҳам объект булмаслиги талаб 
этилади (саноат корхоналари, хужалик чикинди сувларини чикариш манбалари, 
кишлок хужалигидан хосил буладиган чикинди окава сувлари). 
-
3 тасма – Кузатиш зонаси дейилиб бу зона сув хавзасининг бутун акваториясини 
уз ичига олади, бу зонада ахоли ва уй хайвонлари уртасида кузатиладиган ва сув 
оркали таркалиши мумкин булган барча инфекциялар аник хисоб китоб килиб 
борилади.
5.5. 

Download 278,27 Kb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   2   3   4   5   6




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish