Mavzu: Sug'urta, uning iqtisodiy mohiyati va sug'urta bozori. Guruh: bi-120 bajardi: Salohitdinova Laylo

chorva mollarining soni mol-mulk turlari, binolar, inshootlar, transport vositalari
sug’urta predmeti xisoblanadi.
Uy-joyda saqlanuvchi mol-mulklar ob`ekt bo’lsa, uy ro’zgor buyumlari,
mebellar, gilamlar, televizorlar bu sug’urtaning predmeti xisoblanadi. SHaxsiy
sug’urta predmeti bo’lib, ma`lum yoshga etish, mexnat qobiliyatini yo’qotish va
vafot xodisalari misol bo’ladi.
*Sug’urta ximoyasi. Sug’urta ximoyasi favqulotda ko’zda tutilmagan
ofatlardan ximoya qilishni muxim shartlaridan xisoblanadi. Qadim zamonlardan
shaxarlar tashqil etilganda xujumlardan ximoya qilish uchun devorlar ko’rilgan va
sug’urta ximoyasi xam bo’lgan. Bu moddiy jixatdan sug’urta fondidir. Sug’urta
ximoyasi faqat fond emas, balki etkazilgan zararlarni qoplash bilan bog’langan
taqsimlash va qayta taqsimlash munosabatlarini o’zida mujjassamlashtiradi. Bu
munosabatlar respublika shaxar, tumanlar miqyosidagi ob`ektlarga etkazilishi
mumkin bo’lgan zararlardan ximoyalashni ko’zda tutadi. Bunday ximoyalash
axoliga tegishli mulklarni xar xil sug’urta xodisalaridan asrashga yordam beradi.
Bunday ximoyalash sug’urtaning ogoxlantirish funktsiyasida o’z ifodasini topadi.
* Sug’urta manfaatdorligi. Sug’urta masalalari bilan shug’ullanish unga
nisbatan manfaatdorlikdan boshlanadi. Ishlab chiqarishni xavf-xatardan xoli
emasligi sababli sug’urtalash masalalariga qiziqish boshlanadi, chunki sug’urta
ob`ekti zararlanganida sug’urtalanuvchiga zarar so’mmasi beriladi. Bu so’mmani
sug’urta qoplamasi deb ataladi. Cug’urtalanuvchi ko’rgan zarar uchun olgan
qoplamasi sug’urtalanuvchida sug’urta so’mmasini olishdan manfaatdor bo’ladi.
*Sug’urta javobgarligi. Sug’urtalovchi va sug’urtalanuvchining qonunda
yoki shartnomada ko’zda tutilgan javobgarligi, o’z zimmasiga olgan
majburiyatlari, vazifalari. Agar ko’rsatilgan xodisalardan biri sodir bo’lsa, u xolda
sug’urta organlari o’z zimmasiga olgan majburiyat asosida sug’urta qoplamasi
to’laydilar, masalan xayotni aralash sug’urtasida 3 xil sug’urta javobgarligi
belgilangan. SHulardan biri shartnomada ko’zda tutilgan yoshga etish, baxtsizlik
xodisalaridan birining sodir bo’lishi vafot xodisasidir. Bu xodisalardan biri sodir
bo’lsa, sug’urta tashkiloti sug’urta qoplamasini to’lash uchun javobgar xisoblanadi.
SHuni ta`kidlash kerakki, davlat sug’urta tashkilotlari tomonidan ko’zda tutilgan
javobgarlik xususiy sug’urta tashkilotlarida ko’zda tutilgan javobgarlikdan farq
qiladi. Bundan tashqari xar bir sug’urta tashkiloti sug’urtaning xar bir turi bo’yicha
o’z javobgarligini o’zi belgilaydi.
* Qayta sug’urta qilish. Sug’urtalovchi shartnomada ko’zda tutilgan o’z
majburiyatlarini butunlay yoki qisman boshqa sug’urtalovchi (qayta
sug’urtalovchi)ga o’tkazish yoki qayta sug’urta qilish.
Sug’urta tashkiloti sug’urtalanuvchining roziligi bilan asosiy shartnomani
o’zgartirmasdan turib sug’urta shartnomalari asosida o’zining javobgarligini to’lov
qobiliyatiga ega bo’lgan boshqa sug’urta tashkilotlariga topshirib, qayta sug’urta
qildirishidir. Sug’urta voqeasi (sug’urta xodisasi) yuz berganda qayta sug’urtalagan
tashkilot shartnomaga ko’ra o’z zimmasiga olgan majburiyatlar doirasida javobgar
bo’ladi.
* Birgalikda sug’urta qilish. Birgalikda sug’urta qilishda ikki yoki undan
ortiq sug’urta tashkiloti bitta sug’urta shartnomasi tuzadi. Bunda shartnomada xar
bir sug’urtalovchining xuquq va majburiyatlarini belgilovchi shartlar bo’lishi
lozim.
* Sug’urta agenti. Sug’urta tashkilotining uning nomidan va uning