Mavzu. Siyosatshunoslik fani predmeti, maqsad va vazifalari

Hokimiyat - yaxlit va bir butun ijtimoiy hodisadir. Bu esa uning muayyan tarkibiy qismlardan tashkil topganligini inkor etmaydi.

Hokimiyat - bir qator tuzilmalardan iborat bo‘lgan ijtimoiy hodisadir. Uning tarkibiga sub’yekt, ob’yekt va resurslar kiradi.

Hokimiyatning asosiy tarkibiy qismlaridan biri- sub’yekt (aktor) dir. U hokimiyatning bevosita tashuvchisidir.

Sub’yekt - hokimiyatning faol, yo‘naltiruvchi qismidir. U alohida inson, sotsial guruh, kishilarning birligi, misol uchun xalq yoki jahon hamjamiyati, davlat institutlari, siyosiy partiyalar bo‘lishi mumkin. Biroq, har qanday inson hokimiyatning sub’ekti bo‘lavermaydi. U hokimiyat sub’yekti bo‘lishi uchun qator sifatlarga ega bo‘lishi kerak. Avvalambor bu hokimlikka xohish-istak, ko‘rsatmalar yoki buyruqlarda ko‘rinadigan hokimlik qilish irodasidir. Ko‘pchilik kishilar hokimiyatga egalik qilishdan qoniqish his etmaydilar. Ular uchun hokimiyat o‘z-o‘zidan boylik hisoblanmaydi. Ko‘plar agar hokimiyat turli imtiyozlarni olish uchun imkoniyatlar ochib bermaganda umuman rahbarlik lavozimlaridan va ular bilan bog‘liq bo‘lgan ma’suliyatdan o‘zlarini olib qochgan bular dilar. Ular uchun hokimiyatga intilish instrumental xarakterga ega, ya’ni boshqa bir maqsadga erishish vositasi bo‘lib xizmat qiladi.

Hokimiyat sub’yekti rahbarlik qilishga xohish-istak va ma’suliyatni o‘z bo‘yniga olishlikdan tashqari u bilimdon bo‘lishi, ishning ma’no-mazmunini, qo‘l ostidagilarining holati va kayfiyatini bilishi, resurslardan foydalana ola bilishi, obro‘-e’tiborli bo‘lishi kerak. Jamiya uchun hokimiyat sub’ektining uyushqoqligi juda ham muhim. Albatta, hokimiyatning real tashuvchilarini ushbu sifatlar bilan bir xil darajada ta’minlangan deb bo‘lmaydi.

Hokimiyat sub’yektlari murakkab ko‘p darajali xarakterga egadirlar. Uning boshlang‘ich aktorlari- individlar va ijtimoiy guruhlar, ikkinchilari- siyosiy tshkilotlar, eng yuqori darajadagi sub’yektlari - siyosiy elitalar va liderlardir. Ushbu darajalar o‘rtasidagi aloqalar doimo bir tekisda va silliq ketavermaydi. Bu aloqalar buzilishi ham mumkin. Masalan, liderlarning ommadan, hatto o‘zining partiyasidan uzilib qolish hollari ham tez-tez uchrab turadi.

Hokimiyat sub’yekti ob’yekt bilan munosabatlarda birinchi darajali rol o‘ynaydi. U hokimiyat munosabatlarini ko‘rsatmalar (buyruq) orqali ifodalaydi. Bu ko‘rsatmalarda hokimiyat ob’yektining xulq-atvori, buyruqni bajarganlik yoki bajarmaganlik uchun rag‘batlantiruvchi va jazolash choralari ko‘zda tutiladi. Ijro etuvchilarning munosabati buyruqdagi mavjud talablarning xarakteriga ko‘p jihatdan bog‘liq bo‘ladi.