Mavzu. Siyosatshunoslik fani predmeti, maqsad va vazifalari

Garold Lassuel (1902-1978) siyosiy fan doirasidagi tadqiqotlarga yo‘naltirilgan va siyosiy xulq-atvorni o‘rganishda ijtimoiy psixologiya tahlilidan keng foydalanadigan integratsiyalashgan siyosiy bilimni yaratishga intildi.

G.Lassuel individning siyosatga munosabatini taqozo etuvchi asosiy omil shaxsiyatining psixologik mexanizmidir, deb hisoblovchi siyosiy ruhshunoslik tahlili (psixo­analiz) nazariyasini shakllantirdi. Ana shu nazariyaga muvofiq u siyosiy shaxslar tipologiyasini ishlab chiqdi. G. Lassuel shaxsning u yoki bu siyosiy rolni tanlashga moyilligi mezonidan kelib chiqqan holda, siyosatchilarning uchta aso­siy tipini ajratib ko‘rsatdi:

• ma’muriyatchi;

• targ‘ibotchi;

• nazariyotchi.

G.Lassuel siyosatchilarning yuqorida ko‘rsatilgan tiplarini tavsiflar ekan, ularning ijobiy va salbiy xususiyatlarini qayd etgan holda, aralash tip deb hisobladi.

O‘zining «Siyosat: kim nimani qachon va qanday oladi?» deb nomlangan tadqiqotida G.Lassuel jamiyatdagi qadriyatlarni taqsimlash haqidagi masalani tadqiq etishni siyosiy fanning asosiy vazifasi deb qaradi, zero, siyosiy faoliyatning o‘ziga xosligi shu masalaga kelib taqaladi. Agar jamiyatning iqtisodiy sohasida moddiy qadriyatlar, madaniyat sohasida ma’naviy qadriyatlar ishlab chiqilsa, siyosiy sohada qadriyatlar ishlab chiqarilmaydi, balki taqsimlanadi. Qadriyatlarni kim taqsimlasa, hokimiyatning egasi ham o‘sha bo‘ladi. Kim nimani, qachon va qanday oladi - bu, G. Lassuelning fikriga ko‘ra, siyosiy jarayon va siyosiy hatti-harakatlarni tahlil qilishda asosiy masaladir.

Yana bir mashhur amerikalik siyosatshunos Gabriel Almond bo‘lib, uning tadqiqotlari doirasi siyosiy tizim va siyosiy madaniyat masalalarini qamrab oladi.

Almond tomonidan ishlab chiqilgan siyosiy tizim modelida “kirish” va “chiqish” funksiyalariga ko‘proq e’tibor berilgan. Amerikalik siyosatshunosga siyosiy madaniyatning tarkibiy qismi bo‘lmish siyosiy qarashlar va siyosiy tizim faoliyatining o‘ziga xos xususiyatlari o‘rtasidagi o‘zaro munosabat mavjudligini ko‘rsatib berdi.

Almond zamonaviy siyosatshunoslikning klassiklari qatoriga kirib, uning asarlari faqatgina qiyosiy siyosatshunoslik va siyosiy nazariya emas, balki umuman siyosatshunoslik fanining rivoji uchun ham ahamiyatlidir. Almond - siyosatshunoslikda eng ko‘p tilga olinadigan mualliflardandir va shu ko‘rsatkich bo‘yicha qiyosiy siyosatshunoslikda yetakchidir. Almondning konsepsiyalari va amaliy xulosalarini ushbu kitobning boshqa bo‘limlarida o‘z aksini topgan.