Мавзу: Сирдарё дарёсини 132-гидропости буйича сувни уртача сарфини

Сирдарёнинг енг кўп сув сарфи Бекобод ш. яқинида кўпинча 1500–2000 м³/сек.ўртасида бўлади, енг кўп сув сарфи 3340 м³/сек.га йетган йиллар ҳам бўлган (1934 й. 17 июнда). Енг кам сув сарфи 150 м³/сек., ҳатто ундан ҳам камроқ бўлиши мумкин. Фарғона водийсидан чиқиш йеридан Чирчиқ дарёси келиб қуйилган жойга қадар С. кенглиги 15 км гача бўлган кенг водийда оқади.

Дарёнинг қирғоқлари ётиқ, қайири кенг. Шу сабабдан кам сувли йилларда дарё ени 0,3—0,5 км бўлади, серсув йилларда еса айрим жойларда 5–7 км, ҳатто 11 км га қадар тошиб чиқади.

Дарё ўзани егрибугри ва кўп жойларда ороллар ҳосил қилиб, тармоқларга ажралиб кетган. Юмшоқ жинслардан тузилганлиги сабабли дарё қирғоқлари кўпинча ўпирилиб тушиб, жарлик тусини олган. 1964 йилда С.нинг бу қисмида (Чордара қишлоғи ёнида) катта тўғон қурилиб, Чордара сув омбори барпо етилган. Сув омбори ёнида қуввати 100 минг кВт га тенг бўлган ГЕС ҳам қурилган. Тўменариқ қишлоғидан қуйида дарёнинг ирмоклари пасая бо~ риб, делта қисмига келганда (Ғазали шаҳридан ўтгандан сўнг) деярли сув сатҳи билан тенглашиб қолади. Қизилўрда шаҳридан бир оз юқорирокда С.да сув кўтаргич тўғон қурилган. Бу тўғон дарёнинг ўнг ва чап соҳилларидаги суғориш каналларига сув чиқариб беради. Тўменариқ билан Жусали темир йўл стансиялари оралиғида Сдан бир қанча тармоклар ажралиб чиқади. Улардан енг кўҳнаси Қизилқум чўллари оралаб кетган Жанадарё билан Қувондарё тармоқларидир. Бир замонлар сувга тўлиб тошган бу тармоқлар аллақачон қуриб битган. Фақат кейинги йилларда уларнинг айрим қисмлари тозаланиб, суғориш каналларига айлантирилди. Кўксув, Чийли, Саврамбой, Чиркейли ва Қораўзак тармоклари ҳозирги мавжуд тармоқлардир. Булардан енгйириги — Қораўзак тармоғи Сдан Қораўзак темир йўл стансияси ёнида ажралиб чиқади ва 131 км оқиб боргач, Жусали темир йўл стансияси ёнида яна С.га қўшилади. Ҳозирги вақтда Қораўзак дарёнинг бош ўзанига айланган, дарё сувининг кўп қисми шу тармоқ орқали оқади. Қораўзакдан бошқа тармоклари ҳам муҳим хўжалик аҳамиятига ега. С.нинг қуйи оқимидаги 70 минг га дан ортиқроқ йерни суғорадиган 400 га яқин ариқканаллар ана шу тармоклардан сув олади.