Mavzu: Shovqinlar bilan ishlash, tovush chastotalarini o‘zgartirish

Shovqintasnifivaunime’yorlashtirish.

Shovqin-butovushdir.Tovushesahavodagizarrachalarningmexaniktebranishidir. Bu tebranishlar to’lqinsimon ravishda tarqalib kishi qulog’iga boribyetadi va quloq pardasini bosadi, natijada tovush eshitiladi. Tovusheshitilishiuchun to’lqin ma’lum kuchga ega bo’lishi kerak. Bu kuch esa tovush to’lqiningpaskalda(Pa)o’lchanadiganbosimibilanbelgilanadi.
Kishiqulog’itovushbosimining2x10^-5dan2x10²Pagachabo’lgandiapazonini qabul qila oladi. Pastki chegara ya’ni (R₀=2x10^-5Pa) kishi qulog’iilg’ay oladigan minimal tovush bosimi - eshitish chegarasi deb ataladi. Yuqorigichegara,ya’ni(R_max=2x10²Pa),kishiqulog’iog’riqsezgunchachidayoladigan
maksimal tovush bosimi –og’riq chegarasi deb ataladi. Og’riq chegarasidan
yuqoridaquloqlardanqonsizibchiqishivaquloqpardasiningyirtilishihollari
bo’lishimumkin.Ikkikishiningo’zarosuhbatiodatda0,1Pabosimdakechadi.
Chastotalaribo’yichakishiqulog’i20dan20000Gersoralig’idagitovushlarniqabulkiladi.Bukichikvao’rtayoshdagiodamlargaxos.Kishiqarigandaesayuqorigichegara15000Gslargatushibqoladi,shuninguchunko’pchilikkishilarqarigandayomoneshitadiganbo’libqoladi.Kishiqulog’iayniqsa 37,5-9600 Gs
1985 yili London shahrining otchoparida, 49 yoshli Djeyms Lemingismli ixtirochi fizik, o`zi yasagan ul’tratovush miltig’i yordamida qirolichapoygasida birinchi bo`lib kelayotgan Grevill Ctarkni 110 ming funt sterlinguchunotidanqulatadi.Bundakattatezlikdachopibkelayotganotkutilmaganda yo`nalishini o`zgartirishi natijasida chavandoz otdan qo`labtushadi.KeyinchaliksuddaStarkningaytishicha,o`shadaqiqadauningqulog’i miya qobig’ini yorib yuborgudek kuchli tovush impul’sini sezganekan.
Umumiy xavfsizlik talablari» (davlat standarti) ishchi joylarda
tovushbosiminiquyidagichabo`lishigaruxsatetiladi.
12500Gts75dB
16000Gts85dB
20000Gts110dB
Agar bir qancha shovqinlar birgalikda ta’sir qilganda, birinchisi boshlang’ichdan,ya’ni asos qilib olinganidan 10 marta katta bo’lsa, J_j/J₀=10. Bunda shovqin 1 B ga kattadeb olinadi, chunki lg10=1. Agar J_j/J₀=100 bo’lsa 2B ga katta deb olinadi, chunki lg100=2vahokazo.Belancha kattaqiymat.Odamningqulog’iodatdatovushkuchio’zgarishning 0,1B ni payqaydi. Shuning uchun tovush kuchining o’lchov birligi qilibamaliyotda Belning undan bir bo’lagi bo’lgan detsibel (dB) qabul qilingan. Eshitishningyuqorigimaksimalchegarasi13B(130dB)gato’g’rikeladi.Bundanyuqori
shovqinlardaquloqdaog’rikpaydobo’ladi.
Chastotasibo’yichashovqinlaruchsinfgabo’linadi:
pastchastotali-350Gsgacha;
o’rta chastotali-350dan800Gsgacha;
yuqorichastotali-800Gsdanyuqoribo’lganchastotali.
Insontanasigata’siribo’yichayuqorichastotalishovqinlarzararlihisoblanadi.
Shovqinlar tovush bosimi, chastotasi, shovqin turi (tonal, keng mintaqali,