Мавзу: Шахснинг ривожланиши,тарбияси ва ижтимоийлашуви

3. Шахс ривожланишида ирсият,муҳит ва тарбиянинг тутган ўрни

• Ирсият - болага ота - онадан, авлод - аждодларидан тугма хислатлар, яъни наслдан - наслга ўтадиган ирсий (биологик) хусусият, ўхшашликлар мажмуидир.

• Бундан ташқари, инсон организмининг ўзига хос хусусиятлари кўзининг, сочининг ранги, қадди - қомати, сўзлаш, тик ҳолатда юриш, фикрлаш ва меҳнат қилиш қобилияти каби бир қатор хусусиятлар ҳам туғма хислатларга киради

• Шахснинг шаклланишида ирсий белгиларнинг етакчи роли ҳақидаги XVI аср фалсафасидаги префоризм оқими дастлабки фикрларни баён қилади
• Мазкур окимнинг таълимотига кўра, одам боласи она қорнида бўлган вақтидаёқ бўлажак шахсга бўлган барча хусусиятларга эга бўлади, ривожланиш эса бу мавжуд хусусиятларни кўпайиб боришини таъминлайди

• америкалик психолог ва педагог Э Тордайкнинг фикрича, шахсда бўлиши лозим бўлган барча хусусиятлар, шу жумладан, онг ва аклий кобилиятлар наслдан - наслга ўтади Гўе инсоннинг аклий кобилияти, шахсий сифатлари, унинг кўзи, сочиниг ранги, бармоклари, тишлари табиат томонидан кондош инъом этилган бўлса, улар хам шундай табиатдандир

4. Шахс ривожланишининг ёш ва психологик хусусиятлари

• Муайян бир ёш даврига хос бўлган анатомик, физиологик (жисмоний) ва психологик хусусиятлар ёш хусусиятлари деб аталади.
• Ана шу ёш хусусиятларни ҳисобга олган ҳолда таълим ва тарбия иши ташкил этилади. Шунда бола ривожланишига тарбия таъсири кучли бўлади.

• Болаларнинг тарбиясига тўғри ёндашиш, уни муваффақиятли ўқитиш учун бола ривожланишидаги турли ёшдаги даврларига хос хусусиятларни билиш ва уни ҳисобга олиш муҳимдир.
• Чунки бола оргинизмининг ўсиши ҳам, ривожланиши ҳам, психик тараққий этиши ҳам турли ёш даврларида турлича бўлади.

• Масалан, кўриш ва эшитиш қобилияти, фаоллиги, тез англаш, суст фикр юритиши, ҳовлиқма ёки вазминлиги, сергап ёки камгаплиги, серғайрат ёки ғайратсизлиги, ялқов ёки тиришқоқлиги, пала-партиш ва чала ишлайдиган, йиғинчоқлиги ёки ишга тез киришиб кетиши, қобилияти кабилар нерв фаолияти тизимининг таъсири бўлиб, ўқитувчи ёки тарбиячи уларни билиши зарур.