Mavzu: Salmoneleyoz kasaligining potomorfologiyasi

Salmoneleyoz kasaligining patologoanatomik oʼzgarishlar

Salmonellalar va ularning toksinlari organizmda patologoanatomik oʼzgarishlarni keltirib chiqaradi, biroq uning oʼzgarish darajasi hayvonning yoshi va holatiga, qoʼzgʼatuvchiningvirulentligiga hamda kechish shakliga bogʼliq. . Salmonellyoz hayvonlarda o’tkir va surunkali kechadi.O’tkir kechish. Tana harorati ko’tarilib ketadi (40-41⁰ S). Yurak faoliyati og’irlashadi (tomir minutiga 110-150 marta uradi). Nafas olish bir daqiqada 60-80 bo’ladi. Birinchi kundanoq seroz kon’yunktivit yuzaga keladi, ko’p yosh oqadi. Yovvoyi va mo’ynali hayvonlarning tashqi muhit ta’siriga reaksiyasi pasayib ketadi, ko’pincha boshini biqiniga tashlab yotadi. O’z xohishi bilan turmaydi. Ishtaha beqaror bo’lib, ba’zida sut ichadi, ayrim hollarda uni ichmay qo’yadi. 2-3 kundan keyin ich ketish boshlanadi. Najasga shilimshiq modda, havo pufakchalari aralashgan bo’lib, o’ta yoqimsiz hid keladi, keyinchalik qon aralash ich ketadi. Kasallik og’ir kechganda buyrak jarohatlanib, kasal hayvon tez-tez siyadi, bunda og’riq bo’ladi. Siydikning umumiy miqdori kamayadi, unga oqsil, epitelial to’qimalar aralashgan bo’ladi. Og’ir kechganda harorat juda ko’tarilib ketadi. Kasal buzoq yotib qoladi, tashqi muhit ta’siriga reaksiya bermasdan, 5-10 kun ichida o’ladi. Kasallik yengilroq kechganda ich ketishi to’xtab, harorat tushadi va kasallik surunkali kechishga o’tadi. Bunda oshqozon-ichak jarohati yengillashib, nafas olish a’zolarining jarohati yuzaga keladi. Burundan shilimshiq va yiring aralash suyuqlik oqadi.



Avvaliga quruq, sekin yo’tal tutib, keyinchalik og’irlashadi. Jarayon asosan bronxitdan boshlanib, pirovardida pnevmoniyaga aylanadi. Ayrim hollarda bo’g’imlar ham jarohatlanib shishadi va og’riq beradi, shu joy qizib, turish va yurish qiyinlashadi.Kasallik cho’chqalarda o’tkir, yarim o’tkir va surunkali kechadi. Yosh cho’chqalarda o’tkir, kattaroq yoshdagilarda esa surunkali kechadi.O’tkir kechish. Septik holat namoyon bo’lib, tana harorati 41- 42 °S gacha ko’tariladi. Og’ir nafas olib, to’shamalar orasiga boshini suqib oladi, onasini emmay qo’yadi, ko’p yotadi. Kuchli ich ketadi. Ayrim hollarda ich qattiq og’rib, cho’chqa o’tirgandek holatni egallaydi. Ko’z qattiq yallig’lanib, kon’yunktivit ro’y beradi, ko’zi yiringlab, uni ocha olmay qoladi. Yurak faoliyati buzilib, qorin, quloq, jag’ osti sohasi terisida ko’kimtir dog’lar paydo bo’ladi. Vaqtida davolanmasa, kuchli ich ketishi natijasida ahvol og’irlashib, 5-7 kun ichida cho’chqachalar o’ladi. O’lim 50-80 foizni tashkil etadi.Yarim o’tkir va surunkali kechish. Ro’y-rost namoyon bo’lmagan septik jarayon yuzaga keladi. Vaqti-vaqti bilan tana harorati ko’tariladi, yurak urishi tezlashib, nafas olish og’irlashadi. Ich ketishi boshlanishi bilan yuqoridagi belgilar pasayib, ishtaha bo’g’iladi. Vaqt-bevaqt ich ketishi bilan almashinadi. Ayrim hollarda enterit toki hayvon halok bo’lgunga qadar davom etadi. Kasal cho’chqalar ozib ketadi, shilliq pardalar anemiyadagi holatga kiradi, terilar tirishib, kir po’stloqlar bilan qoplanadi. Ba’zan pnevmoniya ro’y berib, burundan shilimshiq suyuqlik oqadi. Cho’chqachalar o’sishdan qoladi.Qulunlarda kasallik ona qornidaligida yuqadi. Ular tug’ilganida emishga harakat qilmaydi, juda qiynalib turadi. Nafas olish qiyinlashib, tana harorati 40 °S ga ko’tariladi. 1-2 kuch o’tgach, ich ketish boshlanib, keyin qulun halok bo’ladi. Bir oz yoshi kattalashgan qulunlarda artrit paydo bo’ladi. Bo’g’imlar shishib, og’riq beradi. Oqsoqlanib, yurish qiyinlashadi. Kattaroq yoshdagi qulunlarda ich ketish kam uchraydi, agar kuchli ich ketish kuzatilsa, albatta o’limga olib keladi. Yengil kechganda qulunlar juda sekinlik bilan tuzalishi mumkin. O’sishdan qolib, uzoq kechgan artrit natijasida oyoqlar deformasiyalanib, bu esa o’z navbatida kasal qulunlarni yaroqsiz holga olib keladi.Asosiy patologoanatomik oʼzgarishlar qorin boʼshligʼida boʼladi: shilliq va seroz pardalarda qon quyilishlar, limfa tugunlarda va taloqda giperplaziya; jigar, buyrakda degenerativ oʼzgarishlar va ichaklarda kataral yalligʼlanish aniqlanadi. Oshqozon shilliq pardalari shishgan, qizargan boʼladi va shilliq pardalarda qon quyilishlar, ingichka ichak shilliq pardalarida kataral yalligʼlanish, ayrim hollarda qon quyilishlar kuzatiladi. Charvi limfa tugunlari kattargan, qizargan boʼladi, kesilganda qon quyilishlar kuzatiladi. Taloq kattalashgan, qobigʼi taranglashgan boʼladi, uning ostida qon quyilishlar koʼzga tashlanadi. Jigar ozroq kattalashgan boʼladi, unda kichik oqimtir nekrotik oʼchoqlar va qon quyilishlar kuzatiladi. Salmonellyoz yarim oʼtkir kechganda oʼlgan jasadda koʼproq xarakterli patologoanatomik oʼzgarishlar kuzatiladi. Oʼlgan jasadda kaxeksiya, barcha tur yosh hayvonlarda pnevmoniya belgilari koʼrinadi. Seroz pardalarning usti qattiq fibrin bilan qoplangan boʼladi. Mediastenal limfa tugunlar kattalashgan, qizargan boʼladi va qon quyilishlar, tvorogsimon nekrotik oʼchoqlar kuzatiladi. Oʼpkaning jarohatlangan joyi koʼkrak qafasi bilan birga qoʼshilib bitib ketadi. Unda yiringli nekrotik oʼchoqlar va u kesilganda bronxlarda yiringli suyuqlik koʼzga tashlanadi. Miokard boʼshashgan boʼladi, kesmada kulrang tuproqsimon, epi- va endokardda nuqtali va dogʼli qon quyilishlar aniqlanadi. Kasallik surunkali kechganda asosiy oʼzgarishlar yoʼgʼon ichaklarda boʼladi. Shilliq pardalarda difteritik yalligʼlanish va limfatik follikulalarda nekroz rivojlanadi, ichakning ayrim joylari devori choʼchqachalarda yoʼgʼonlashgan, burmaga oʼralgan, shilliq pardalarida kulrang fibrinli poʼstloq bilan qoplangan boʼladi, u olinsa har xil oʼlchamli yaralar koʼrinadi. Buzoqlar boshqa kasal hayvonlardan yuqishi mumkin. Ba'zi odamlar allaqachon bu kasallik bilan kasal bo'lsa ham, ular infektsiyaning manbai hisoblanadi. Virus hali ham hayvonning siydik, najas va sutida bo'lishi mumkin. Buzoqlar oshqozon-ichak trakti orqali yuqtiriladi. Kasallikning belgilari 1 dan 10 kungacha har qanday vaqtda paydo bo'lishi mumkin. Bularning barchasi yosh hayvonlarning virusli kasalliklarga, buzoqning yoshiga, tana vazniga va kasallikning bosqichiga moslashishiga bog'liq. Salmonellyoz engil, surunkali yoki o'tkir shaklda paydo bo'lishi mumkin, alomatlar hamma joyda taxminan bir xil bo'ladi.Buzoqlarda salmonellyozning o'tkir shakli belgilariBuzoqlar passiv bo'lib, har doim yotadi va uxlashni xohlaydi.Burundan suyuqlik chiqishi mumkin.Buzoqning tana harorati 39-42°s bo'lishi mumkin.Hech qanday tuyadi yo'q yoki buzoqlar eb-ichishadi, lekin juda oz.2-3 kunida yosh hayvonlarda diareya boshlanadi.5 kun va undan keyin najaslar majburiy ravishda oqishi mumkin.Agar buzoqlarda salmonellyoz o'tkir bo'lsa, unda alomatlar boshqacha bo'lishi mumkin va yo'tal, kon'yunktivit va burun burunlari birinchi kunida kasallikning standart ko'rinishlariga qo'shilishi mumkin. Salmonellyozning surunkali shakli bir xil belgilar bilan tavsiflanadi, faqat artrit qo'shiladi. Kasallikning surunkali shakli o'tkir davolanish to'g'ri bajarilmasa va kasallikning davom etishi kechiktirilsa paydo bo'lishi mumkin.Surunkali salmonellyoz bilan yoshlar 2-3 oy davomida kasal bo'lishi mumkin, shuning uchun davolanishni o'z vaqtida boshlash juda muhimdir. Sigirlarda kasallik deyarli asemptomatik bo'lishi mumkin, chunki ularning tanasi ancha barqaror.Sigirlar kayfiyatning o'zgarishi, uyqusizlik, ishtahaning yomonlashishi yoki kasallikning umumiy fonida sut sog'ishining pasayishi bilan ajralib turadi. Salmonellyoz-har qanday uy hayvonlari va odamlarning o'tkir yuqumli kasalligi. O'tkir holatlarda kasallik ichak buzilishi va isitma, surunkali esa o'pkaning shikastlanishi bilan tavsiflanadi. Sigirlarda, ayniqsa, yosh buzoqlar salmonellyozga moyil.Yosh hayvonlarning o'tkir oqimi bilan harorat 41 darajaga ko'tariladi. Shu bilan birga, yurak faoliyatining buzilishi, aritmiya va tez yurak urishi boshlanadi. Kasal hayvonlarda seroz kon'yuktivit va kuchli lakrimatsiya qayd qilinishi mumkin. Buzoq kunning ko'p qismini boshqalarga javob bermasdan, boshini ko'kragiga tashlab yoki cho'zmasdan yotadi. Agar egasi bemorni ko'tarishga harakat qilsa, u istaksiz va sekin harakat qiladi.Hayvonning ishtahasi buziladi-kasal odam sutini ichadi, keyin u ovqatdan butunlay voz kechadi. Salmonellyozning uchinchi kuni buzoqda ichak buzilishi rivojlanadi-suyuq najasda ko'p miqdorda kulrang shilimshiq, keyin esa qon. Agar kasallik jiddiy bo'lsa, uy hayvonining buyraklari ta'sir qiladi, siyish og'riqli va tez-tez uchraydi, siydik miqdori keskin kamayadi. Alomatlar tez davolashsiz o'sib boradi, buzoqlar kasallik boshlanganidan keyin 5-10 kun ichida vafot etadi.Agar hayvonning tanasi barqaror va kuchli bo'lsa, kasallik osonroq bo'ladi va vaqt o'tishi bilan og'riqli alomatlar boshlanadi. Harorat normal holatga qaytadi, diareya yo'qoladi. Bunday holda, buzoq tiklanadi yoki salmonellyoz surunkali bo'ladi.Kasallikning surunkali holatida oshqozon-ichak trakti patologiyasi kamayadi. Diareya yo'qoladi va tuyadi hayvonga qaytadi, ammo nafas olish organlarining shikastlanish belgilari mavjud. Burundan shilimshiq oqadi, ko'pincha yiring bilan, buzoq og'riqli va nam yo'taladi. Pnevmoniya belgilari asta-sekin o'sib boradi, tana harorati ko'tariladi, zaiflik va ishtahani yo'qotadi. Ba'zi bemorlarda buzoqlar yallig'langan bo'g'imlarga ega. Palpatsiya bilan ular qalinlashgan va og'riqli. Hayvon kasal oyoqlariga tayanmaslikka harakat qiladi. Davolashsiz buzoq tezda vazni yo'qotadi va o'ladi.Vaqti-vaqti bilan surunkali salmonellyoz haroratning engil ko'tarilishi, engil letargiya va zaif tuyadi bilan birga keladi. Bunday holda, kasallik faqat bir necha kun davom etadi va hayvon tiklanadi.